معماری کلاسیک (Classical architecture) سبکی است متقارن، با پنجره های مستطیل شکل که سنگ و ستون از اجزای اصلی آن هستند. قدمت این سبک به قرن پنجم قبل از میلاد بر می‌گردد و ریشه در معماری رم و یونان دارد. با روی کار آمدن این شیوه، دیگر خبری از استفاده از مصالح کم مقاوم چوبی نبود و بجای آن، از سنگ، آجر و بتن استفاده شد. سبک کلاسیک جایگاه چندانی در ایران نداشته. ورود آن به ایران با دورۀ حکومت پهلوی مصادف است؛ در دورۀ پهلوی ساختمان‌هایی به این سبک ساخته شد. اما به طور کلی، سبک Classical در ایران بیشتر برای نمای ظاهری سازه‌ها استفاده شده است. هتل ریتز در پاریس، معبد ارکتیون، معبد آپولو و تالار شهر بیرمنگام از آثار و بنای سبک معماری کلاسیک محسوب می‌شوند.
یکی از برجسته‌‌ترین شیوه‌های معماری که از زمان باستان تا عصر حاضر برای ساخت بناهای مختلف به کار گرفته می‌شود، سبک معماری کلاسیک است. این شیوه از معماری روم باستان و یونان سرچشمه گرفته و ویژگی‌های منحصر به خود را دارد. استفاده از سبک کلاسیک طی قرن ۵ قبل از میلاد در یونان و قرن ۳ بعد از میلاد در روم بسیار رایج بود. اما به کارگیری آن، به آن دوره محدود نشد و در طول تاریخ بارها احیا گردیده است. احیای سبک کلاسیک از طریق معماری رنسانس طی قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی یکی از مهمترین آن‌ها به شمار می‌آید. به این ترتیب، بسیاری از بناهای این دوره و حتی قرون ۱۹ و ۲۰ به سبک معماری کلاسیک ایجاد شدند.
قبل از پیدایش این شیوه معماری در دوره باستان، بناها اغلب با استفاده از چوب ساخته می‌شد. اما با گسترش سبک کلاسیک، ساختمان‌های چوبی با ساختمان‌های سنگی و مرمری جایگزین شدند. در واقع، ستون‌ها و سنگ مرمر در کنار تقارن و پنجره‌های مستطیل شکل برخی از مهمترین مشخصه‌های این سبک معماری در طول تاریخ به حساب می‌آیند. در همین راستا، شاید اولین تصویری که با شنیدن سبک کلاسیک در ذهن افراد مجسم شود، معبدی مستطیل شکل باشد که چندین ستون در قسمت رو به رو یا اطراف آن قرار گرفته اند. این ستون‌ها جهت تحمل وزن اسپر یا همان پیشانی معبد در معماری کلاسیک کاربرد داشته و تا قرن‌ها به عنوان مهمترین عامل زیبایی و تقارن بناهای این سبک به شمار می‌آمدند.
سبک معماری کلاسیک هم مانند سایر شیوه‌های معماری جهان ویژگی‌های منحصر به خود را دارد که به واسطه آن‌ها شناخته می‌شود. بناهای ساخته شده با شیوه کلاسیک حتی در ساده‌ترین حالت هم از یک سری شاخصه‌ها برخوردارند. تقارن، چیدمان مرتب و حس منطقی داشتن برخی از مهمترین این موارد می‌باشند که به خوبی توسط بیننده احساس می‌شود. یونانی‌ها معتقد بودند که از طریق ریاضیات می‌توان به کمال رسید و این معادلات ریاضی را در قالب اشکال و سبک‌های معماری به نمایش می‌گذاشتند. با همین روش هم حس منطقی بودن سازه‌ها خود را به بیننده القا می‌کردند. به هر حال، مهمترین ویژگی‌ها و مشخصات معماری کلاسیک شامل موارد زیر است.
این سبک معماری از نظر تاریخی به قرن پنجم قبل از میلاد برمی‌گردد. اگر چه این شیوه در ادامه هم برای ایجاد ساختمان‌ها به کار گرفته می‌شد، اما رفته رفته کم رنگ شد و جای خود را به سبک‌های جدید داد. با این حال، در قرن ۳ بعد از میلاد، رومی‌ها مجددا استفاده از آن را ترویج دادند. به این ترتیب، پیدایش و شکوفایی سبک کلاسیک را می‌توان به قرن ۵ قبل از میلاد (در یونان) و قرن سوم میلادی (در روم باستان) نسبت داد. اما پایان کار این شیوه معماری اینجا نبوده و در طول تاریخ بارها احیا شد و به سبکی رایج برای ساخت بناهای گوناگون تبدیل شد.
با وجود استفاده تدریجی از سبک معماری کلاسیک در طول تاریخ، مهمترین دوره احیای آن به قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی از طریق معماری رنسانس بازمی‌گردد. به این ترتیب، مجددا بسیاری از ساختمان‌ها در اروپا با شیوه‌های معماری یونان و روم باستان ساخته شدند. استفاده از این سبک در قرن ۱۹ میلادی هم در کنار سایر سبک‌های احیا شده مانند گوتیک ادامه یافت. حتی در قرن ۲۰ میلادی که معماری مدرن در سراسر جهان ترویج یافته بود، به کارگیری این شیوه جذاب معماری همچنان رونق داشت. به ویژه در اوایل قرن بیستم بسیاری از ساختمان‌ها با کاربری‌های گوناگون از جمله خانه، دادگاه، بانک، مدارس و کلیساها با استفاده از سبک کلاسیک ساخته شد.
سبک معماری Classical بر اساس شیوه‌ها و طرح‌های معماری یونان و روم باستان ایجاد شده است. به طور کلی، سبک کلاسیک در معماری شامل پنج نظام است. از این پنج نظام، سه مورد به معماری یونان و دو مورد به معماری روم باستان تعلق دارد. شیوه‌ها و نظام‌های یونانی شامل دوریک، ایونیک و کرنتین هستند. نظام‌های رومی هم توسکانی و تلفیقی نام دارند. بسیاری از بناهای بجا مانده از شیوه کلاسیک، ترکیبی از تمامی نظام‌های فوق یا چند مورد آن‌ها است. تمامی این نظام‌ها توسط یونانیان و رومی‌ها استفاده می‌شد. هر کدام از این شیوه‌های پدید آورنده سبک معماری کلاسیک، داستان متفاوت خود را دارند.
فرهنگ مردم یونان بعد از فروپاشی تمدن مسینی‌ها و مینوی بین سال‌های ۱۱۰۰ تا ۸۰۰ قبل از میلاد، از تداخل فرهنگی دو گروه مختلف به وجود آمد. این دو گروه در بسیاری از موارد با هم تفاوت داشتند. این گروه‌ها همان دورین‌ها و ایونین‌ها هستند که روش‌های معماری شان نقش مهمی در ایجاد سبک کلاسیک داشته است. دورین‌ها مردمی منضبط با تعصب شدید قبیله‌ای بودند. آن‌ها در حدود سال‌های ۱۱۰۰ قبل از میلاد در منطقه پلوپونز ساکن شده و اسپارتا را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند. در مقابل، ایونین‌ها مردمی بازرگان و سیاستمدار بودند که از طریق دریای اژه به آسیای صغیر و جزایر یونان آمده بودند. با وجود اختلاف فرهنگی این دو گروه، در قرن ۸ قبل از میلاد اتحادی بین آن‌ها شکل گرفت که زمینه ایجاد معماری کلاسیک را فراهم ساخت.
بررسی معابد یونانی در این دوره نشان می‌دهد که از ابتدا دو ایده اصلی وجود داشته که شامل دوریک و ایونیک بوده است. البته نظام کرنتین هم وجود داشت که جزء سبک ایونیک محسوب می‌شود. مشخصات فرهنگی این سبک‌ها دو وجه متضاد را نشان می‌دهد:
ایونین‌ها از روابط با شرق (ایران، مصر و سوریه) تجربیاتی در معماری به دست آوردند که تمرکز و سختی دورین‌ها نشات نمی‌گرفت. بلکه ریشه آن به معابد مصری، تالارهای ستون‌دار ایران می‌رسید. در نتیجه نوع جدیدی از معماری را به وجود آوردند که حد واسط معماری سازش ناپذیر منطقه یونان و معماری شگفت انگیز بابل، تب و تخت جمشید بود.
آثار و بناهایی که به سبک کلاسیک بنا نهاده شده‌اند، استفاده از پنج نظام مختلف را نشان می‌دهد. از این پنج نظام، سه مورد یعنی دوریک، ایونیک و کرنتین مربوط به یونان و دو مورد دیگر یعنی توسکانی و تلفیقی مربوط به رم باستان است. نظام دوریک توسط دورین‌ها و شیوه‌های ایونیک و کرنتین توسط ایونین‌ها و با تاثیرپذیری از شرق ایجاد شد. ترکیب این موارد با نظام‌های توسکانی و تلفیقی روم باستان، موجب ایجاد سبک جدیدی در معماری با عنوان کلاسیک شد.
به کارگیری سبک معماری کلاسیک در اروپا برای ساخت بناهای گوناگون طی دو دوره تاریخی اتفاق افتاده که یکی مربوط به زمان باستان و دیگری مربوط به دوره رنسانس است. استفاده گسترده از سبک کلاسیک در معماری توسط یونانیان و رومی‌های باستان موجب ایجاد ساختمان‌های متعددی با این شیوه در مناطق مختلف اروپا گردید. با این حال، گسترش عظیم استفاده از سبک کلاسیک در سراسر قاره اروپا به عصر جدید و دوره رنسانس باز می‌گردد. طی قرن‌های ۱۶ و ۱۷ میلادی این شیوه معماری در اروپا احیا شده و سازه‌های گوناگونی به سبک کلاسیک ایجاد شدند.
در قرن هجدهم، تاریخ اروپا به سمت گذشته دور خود عقب نشینی کرد و استفاده از معماری کلاسیک رونق یافت. ساخت خانه جیزیک در سال ۱۷۲۵ که در خارج از لندن برپا شد را می‌توان آغاز این فرایند دانست. این خانه به تقلید از ویلای روتوندای پالادیو ایجاد گردیده که حدود دو قرن پیش از آن ساخته شده بود. در قرن نوزدهم هم با وجود اینکه جامعه اروپا به سرعت در حال مدرن شدن بود، سازه‌های متعددی با این شیوه ساخته شدند. خانه اپرای پاریس در فرانسه و خانه پارلمان لندن در انگلستان از مشهورترین بناهای این سبک در قرون نوزدهم به شمار می‌آیند. پس از برگزاری نمایشگاه جهانی کلمبیا در سال ۱۸۹۳، سبک کلاسیک بیشتر مطرح گردید و به شیوه غالب معماری در این بازه زمانی تا اوایل قرن بیستم اروپا تبدیل شد.
بکارگیری معماری کلاسیک در فرانسه بیشتر به دروه معاصر مربوط می‌شود. بناهای خاصی که نشان دهنده استفاده از سبک کلاسیک در معماری باستان این کشور باشد، در دسترس نیست. زیرا ساختمان‌های دروه باستان فرانسه عمدتا به سبک گوتیک یا سایر شیوه‌های معماری ایجاد شده‌اند. شکوفایی سبک کلاسیک در معماری فرانسه را می‌توان به قرن ۱۷ و به ویژه ۱۸ میلادی نسبت داد. سبک غالب معماری این کشور در ابتدای قرن ۱۷ تا حتی پس از اواسط سده ۱۸ میلادی سبک باروک بود که با عنوان کلاسیک فرانسوی هم شناخته می‌شد.
معماری باروک در فرانسه که به دنبال معماری رنسانس فرانسوی و شیوه گرایی ظهور پیدا کرده بود، در بسیار از ویژگی‌ها به شیوه کلاسیک شباهت داشت. با این حال، استفاده از معماری کلاسیک در فرانسه با ترویج سبک نئوکلاسیک در اواخر قرن ۱۸ بیشتر شد. این شیوه جدید معماری به سبک کلاسیک تا اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ مانند سایر کشورهای اروپایی، در فرانسه مورد استفاده قرار گرفت. ساختمان خانه اپرای فرانسه یا کاخ گارنیه از جمله نمونه‌های زیبای معماری به سبک Classical می‌باشد که ویژگی‌های معماری یونان و روم باستان به خوبی در آن قابل مشاهده است.
کشور ایران خود از کشورهای صاحب سبک در زمینه معماری محسوب می‌شود. از این رو، در دوران باستان برای ساخت بناها و ساختمان‌های خود از معماری کلاسیک استفاده نمی‌کرد. بلکه سبک‌های برجسته معماری ایرانی از جمله پارسی، معماری پارتی و معماری ساسانی جهت ساخت بناهای مختلف کاربرد داشتند. پس از ورود اسلام هم شیوه‌های جدید آن زمان یعنی معماری اسلامی جایگزین آن‌ها شده و سبک کلاسیک جایگاهی در معماری کشور ایران نداشت. شیوه کلاسیک در دوران پهلوی وارد کشور شد و ساختمان‌هایی به این شیوه ساخته شد. به طور کل، سبک کلاسیک در ایران بیشتر برای نمای خارجی ساختمان‌ها به کار گرفته شده و کارایی جامع نداشت.
یونان و روم باستان به عنوان سرچشمه سبک معماری کلاسیک شناخته می‌شوند. زیرا ظهور معماری به شیوه کلاسیک از این سرزمین‌ها بوده است. اولین بناهای ایجاد شده با این سبک مربوط به قرن ۵ میلادی در یونان می‌باشند که برخی از آن‌ها هنوز هم پابرجا هستند. معبد پارتنون یا آکروپولیس در یونان، از مشهورترین سازه‌های سبک کلاسیک می‌باشد. این دو معبد در سال ۴۷۷ قبل از میلاد در شهر آتن بنا شدند. شیوه کلاسیک تا قرن‌ها بعد در یونان رواج داشت و ساختمان‌های مختلف به این سبک ساخته شد. اما شکوفایی مجدد آن در دوره باستان به قرن سوم پس از میلاد مسیح باز می‌گردد؛ زمانی که رومی‌ها استفاده از این شیوه را برای ساخت بناهای خود آغاز کردند.
معماری رومی از ترکیب هنر و معماری یونانی با معماری اتروسک‌ها و هنرهای بومی آن‌ها ایجاد می‌شود. از این رو، استفاده از ویژگی‌های برجسته معماری یونانی در بناهای شان کاملا مشهود است. رومی‌ها بار دیگر در حدود قرن سوم پس از میلاد معماری کلاسیک را احیا کردند. معبد پانتئون در شهر رم ایتالیا هم از جمله بناهای شاخص این سبک در دوران امپراطوری روم باستان محسوب می‌شود. رومی‌های باستان تا سال‌ها، از این شیوه معماری جهت ایجاد ساختمان‌های خود استفاده می‌کردند. با این حال، رفته رفته شیوه‌های جدید جایگزین سبک کلاسیک گردیده و این سبک برجسته معماری تا سال‌ها بعد از اوج خود فاصله گرفت.
معماری چینی از جمله سبک‌های منحصر به فرد معماری در سراسر جهان به شمار آمده و ویژگی‌های جذاب خود را دارد. با این حال، این شیوه معماری از دوران باستان تا کنون تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است. سازماندهی فضایی در معماری کلاسیک چینی مبتنی بر دو مورد نیازهای روزمره و نیازهای زیبایی شناختی می‌باشد. به طور کلی، برای شکل دهی فضاهای درونی و بیرونی معماری چین از واحدهای استانداردی با عنوان jian استفاده می‌شود. این واحدها قابلیت توسعه و تکرار برای تشکیل یک بنای منفرد یا مجتمع ساختمانی را دارند. اگر چه شیوه کلاسیک معماری چین با سبک کلاسیک روم و یونان تفاوت فراوانی دارد. اما همین نظم موجود در واحدها آن‌ها را تا حد زیادی به هم نزدیک کرده است.
حدود ۱۸۰۰ تا ۲۵۰۰ سال از کاربرد سبک کلاسیک در معماری یونان و رم باستان می‌گذرد. به دلیل این مدت زمان طولانی، اطلاعات زیادی از معماران دوره باستان این سبک در دسترس نیست. با این حال، احیای معماری کلاسیک در عصر معاصر باعث شد تا معماران زیادی در این زمینه فعالیت کرده و دست به ایجاد بناهای مختلف بزنند. معماران این دوره اکثرا اروپایی و آمریکایی هستند. آن‌ها با اضافه کردن برخی ویژگی‌های جدید به اصول اولیه سبک کلاسیک باستان، سازه‌های چشم نواز فراوانی را ایجاد کرده اند. تعدادی از مشهورترین معماران شیوۀ کلاسیک در دوره جدید، عبارتند از:
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...