سبک معماری نئو مدجر چیست و چه مشخصه هایی دارد؟

معماری نئو مدجر (Neo Mudejar) نوعی سبک احیاگر است که در اواخر قرن نوزدهم میلادی در شهر مادرید اسپانیا پدیدار شد. این سبک معماری که به عنوان احیای شیوه معماری مدجر (Mudejar) ظهور پیدا کرده بود، به زودی به بارسلونا و سایر شهرهای اسپانیا گسترش یافت. کمی بعد حتی به کشورهای نزدیک اسپانیا مانند پرتغال هم ورود پیدا کرده و به یک سبک پرطرفدار معماری در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم این مناطق تبدیل شد. سبک مدجر که در معماری قرون وسطی اسپانیا مورد استفاده قرار می‌گرفت، روش‌ها و تکنیک‌های هنر معماری مسلمانان و مسیحیان را با هم ترکیب کرده بود. شیوه نئو مدجر هم که احیاگر سبک مدجر محسوب می‌شد، به این ویژگی‌ها توجه خاصی داشت. پس استفاده همزمان از مشخصات معماری مسلمانان و مسیحیان را در دستور کار قرار داد.

طاق‌های نعل اسبی، کاشی‌ کاری‌های عربی و تزئینات آجری برخی از مهمترین عناصر سبک مدجر هستند که در شیوه معماری نئو مدجر هم مورد استفاده قرار گرفته اند. معماران اسپانیایی طی این دوره، عناصر هنر معماری اسلامی را هم در ساخت بناهای سبک گوتیک، معماری رومی و رنسانس به کار گرفتند که موجب ایجاد نتایج خارق العاده ای در تاریخ معماری این کشور شد. استفاده از آجر به عنوان یکی از مواد و مصالح اصلی، از بارزترین مشخصات بناهای سبک نئو مدجر است که نفوذ فرهنگ و هنر معماری اسلامی را در این شیوه معماری نشان می‌دهد. با این حال، معمارانی مانند ایملی رودریگز آیوسو (Emilio Rodríguez Ayuso) نئومدجر را هنر منحصر به اسپانیا دانسته و تلاش زیادی در گسترش آن داشتند. میدان گاو بازی با طراحی آیوسو و آلوارز کاپرا (Alvarez Capra) در مادرید و پلازا د اسپانا در سویل جزء اولین و شاخص‌ترین بناهای این سبک محسوب می‌شوند.

معماری نئو مدجر در اواخر قرن نوزدهم میلادی در شهر مادرید اسپانیا ظهور پیدا کرد و به سرعت به شهرهای دیگر این کشور منتقل گردید. میدان گاو بازی پلازا دل توروس (Plaza del Toros) به عنوان اولین اثر معماری Neo Mudejar، در سال ۱۸۷۴ توسط رودریگز آیوسو طراحی و در مادرید ساخته شد. این میدان اکنون تخریب شده و از بین رفته است. مدرسه آگویر هم از دیگر آثار ابتدایی این سبک می‌باشد که توسط آیوسو در مادرید ایجاد شده است. بنای کاسا وینس (Casa Vicens) با طراحی گائودی را هم می‌توان جزء آثار اولیه نئو مدجر در اسپانیا به شمار آورد. در ادامه و پس از ساخت این بناها، سبک معماری نئو مدجر به عنوان یک مرجع قوی و تقریبا اجباری برای ساخت میدان‌های گاو بازی در سراسر اسپانیا تبدیل شد. حتی به فراتر از مرزها منتقل گردید و در پرتغال و کشورهای اسپانیایی-آمریکایی مورد استفاده قرار گرفت.

سبک نئو مدجر، به تدریج به روش اصلی معماری ساختمان‌های عمومی شهر مادرید بدل شد. بناهای اسکولاس آگویر (Escuelas Aguirre) و میدان گاو بازی لاس ونتاس برخی از مهمترین بناهای عمومی مادرید با این شیوه معماری محسوب می‌شوند. علاوه بر این، بخش قابل توجهی از خانه‌های مسکونی این شهر هم با سبک نئو مدجر ساخته شدند. استفاده از مصالح ارزان قیمت و آجر برای نمای بیرونی، این شیوه معماری را به یک سبک محبوب در ساخت محله‌های جدید تبدیل کرده بود. برخی معماران این دوره مانند فرانسیسکو دو کوباس، آنتونیو ماریا رپولس یا فرانسیسکو جارنو، اغلب شیوه معماری نئو مدجر را با نئوگوتیک ترکیب می‌کردند. پس از نمایشگاه ایبرو آمریکایی در سال ۱۹۲۹، جریان دیگری از سبک Neo Mudejar ایجاد شد که عناصر این سبک را با معماری سنتی اندلس ترکیب می‌کردند. پلازا د اسپانا و مقر روزنامه Diario ABC در مادرید نمونه‌هایی از این روش جدید هستند.

اسپانیا جزء آن دسته از کشورهای اروپایی است که بیشترین نفوذ شرق را در فرهنگ و هنر خود تجربه کرده است. این تاثیر در بخش‌های مختلف آثار هنری این کشور از جمله موسیقی، معماری، نقاشی و غیره، به وضوح قابل مشاهده است. دلیل آن هم تسلط مسلمانان در جنگ‌های صلیبی قرون وسطی، بر این کشور مسیحی و اروپایی است. در واقع، سبک معماری مدجر (Mudejar) هم که شیوه نئو مدجر از آن الهام گرفته شده است، مربوط به ترکیب عناصر معماری مسلمانان و مسیحیان است. استفاده از آجر، سرامیک و طاق‌های نعل اسبی برخی از مهمترین ویژگی‌ها و مشخصات سبک معماری نئو مدجر محسوب می‌شوند. آجرها که عمدتا با رنگ متمایل به قرمز ساخته می‌شدند، به شیوه‌ای خاص در بناهای این سبک به کار گرفته شده اند. به گونه‌ای که در سطح بیرونی بناها برآمدگی ایجاد کرده و عمق می‌دهند. این سبک معماری دقیقا متاثر از هنر معماری شرق است.

البته برخی معماران اسپانیایی، شیوه Neo Mudejar را متعلق به خود می‌دانستند. رودریگز آیوسو به عنوان اولین طراح بناهای این سبک شناخته می‌شود. او از مشهورترین افرادی است که سبک نئو مدجر را شیوه مشخص و منحصر اسپانیا می‌داند. با این حال، آنچه تاریخ نگاری به طور سنتی به عنوان سبک نئو مدجر تلقی می‌کند، در اکثر موارد شامل آثاری به سبک نو عربی (neo- Arab) است. زیرا در بناهای ساخته شده با این شیوه، از عناصر خلافت (Caliphate)، المحد (Almohad) و ناصری (Nasry) استفاده شده است. کاشی کاری‌های عربی، تزئینات آجری شکل انتزاعی و طاق‌های نعل اسبی از مهمترین دلایل اثبات نفوذ و تاثیر عناصر هنر معماری شرق در سبک معماری نئو مدجر محسوب می‌شوند. ضمن این که Neo Mudejar چندان مورد علاقه کلیسا و روحانیون اسپانیا نبوده و آن‌ها بیشتر سبک نئوگوتیک و نئورمانتیک را ترجیح می‌دادند.

زمانی که در شهر مادرید یا بسیاری از شهرهای دیگر اسپانیا قدم می‌زنید، به راحتی می‌توانید ساختمان‌های به سبک نئو مدجر را مشاهده کنید. این بناها و ساختمان‌ها یک سری ویژگی‌ها و مشخصات دارند که آن‌ها را از سایر ساختمان‌ها متمایز می‌کند. از جمله مهمترین آن‌ها هم می‌توان به ترکیب عناصر معماری مسیحی و مسلمان اشاره کرد. به طور کلی، برخی از مهمترین ویژگی و مشخصه‌های معماری سبک نئو مدجر، به شرح ذیل می‌باشند:

1. استفاده غالب از مواد نرم مانند آجر، گچ، کاشی و سرامیک
2. ایجاد الگوی تزئینی با آجر اکسپوز
3. استفاده از طرح پارجو تولدانو (parejo toledano) در نما
4. نمای انتزاعی با آجر قرمز
5. پوشش فضای داخلی با طاق‌های آجدار و سقف‌های چوب خز
6. استفاده از سرامیک و کاشی‌ کاری‌های عربی
7. به کارگیری طاق‌ها و قوس‌های نعل اسبی
8. استفاده از عناصر سنت مسیحی در کنار ویژگی‌های معماری اسلامی

معماری به سبک Neo Mudejar بین سال‌های ۱۸۷۴ تا ۱۹۲۹، به یکی از سبک‌های غالب معماری کشور اسپانیا تبدیل شده بود. این سال‌ها مصادف است با اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی. در همین راستا، معماران زیادی این روش را برای طراحی و ساخت بناهای مختلف انتخاب می‌کردند. از نخستین معماران و پیشگامان این سبک می توان به اشخاص زیر اشاره کرد:

• رودریگز آیوسو جزء اولین معماران این سبک بود که بناهای میدان گاو بازی پلازا دل توروس و مدرسه آگویر را با این شیوه جدید طراحی کرده است.
• گائودی نیز از دیگر معماران معروف و پیشگام است که کاسا وینس از آثار برجسته محسوب می‌شود.
• آگوستین اورتیز د ویلاجس (Agustín Ortiz de Villajos) هم از دیگر معماران اولیه سبک معماری نئو مدجر محسوب می‌شود که همراه با آیوسو این روش را منحصر به اسپانیا می‌دانستند.

پس از خلق آثار ابتدایی نئو مدجر توسط این اشخاص، معماران دیگری روش آن‌ها را برای ساخت ساختمان‌های جدید ادامه دادند. برخی از دیگر معماران مشهور Neo Mudejar عبارتند از:

• انریکه ماریا رپولس و وارگاس (Enrique María Repullés and Vargas)
• خواکین روکوبا (Joaquín Rucoba)
• آگوستو فونت کارراس (Augusto Font Carreras)
• ژوزه اسپیلیوس اندآگا (José Espelius Anduaga)
• فیلیپ آربازوزا (Felipe Arbazuza)
• آنیبال گونزالس (Aníbal González)

ظهور سبک احیاگر Neo Mudejar در نیمه دوم قرن نوزدهم، با استقبال فراوان معماران اسپانیایی رو به رو شد. این روش معماری به سرعت گسترش یافت و برای ساخت بناهای گوناگون مورد استفاده قرار گرفت. از سبک نئو مدجر در معماری کلیساها، میدان‌های گاو بازی، ایستگاه راه آهن، تئاتر، کازینو، کارخانه‌ها و مناطق مسکونی استفاده شد. استفاده از این سبک در ساخت برخی اماکن مثل میدان‌های گاو بازی بیشتر و در مورد سازه‌هایی مانند کلیساها، کمتر بود. مهمترین علل استفاده گسترده از این شیوه معماری در ساخت و سازهای مختلف در کشور اسپانیا عبارتند از:

• زیبایی سبک
• ترکیب عناصر معماری اسلامی و مسیحی
• استفاده از مصالح ارزان مانند آجر
• اعتقاد برخی معماران این دوره به تعلق سبک نئو مدجر به اسپانیا.

به طور کلی، معماری به سبک نئو مدجر عمدتا در ساخت اماکن زیر کاربرد داشته است:

1. کلیساها
2. میدان‌های گاو بازی
3. ایستگاه های راه آهن
4. کازینوها و تئاترها
5. کارخانه‌ها
6. بخش مسکن
7. سایر کاربری ها

گسترش روش نئو مدجر در معماریِ اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم اسپانیا، ایجاد بناها و ساختمان‌های متعددی را در این کشور به دنبال داشت. این سبک در سازه‌های با کاربری مختلف اجرا می‌شد و به حوزۀ خاصی منحصر نبود. کاربری‌هایی مانند کلیسا، میدان‌های گاو بازی، کارخانه‌ها، مدارس، سالن‌های نمایش و ساختمان‌های مسکونی. با توجه به این که زمان زیادی از اوج گیری Neo-Madjar در معماری نمی‌گذرد، بسیاری از ساختمان‌هایی که به این روش ایجاد شدند، هنوز پابرجا هستند. تعدادی از مشهورترین آثار و بناهای سبک نئو مدجر، شامل موارد زیر است.

1. میدان گاو بازی لاس ونتاس
2. کاخ لاردو
3. کلیسای ایگلسیا د لا پالوما مادرید
4. ساختمان لا آدریاتیک (La Adriática)
5. مدرسه آگویر یا لا کاسا عرب
6. پلازا د اسپانا (Plaza de España)
7. کاسا مدجر (Casa Mudejar)
8. آرناس د بارسلونا (Arenas de Barcelona)
9. کاسا د فلیکس سائنز (Casas de Félix Sáenz)
10. ایستگاه راه ‌آهن تولدو
11. کاسترئو د لا رینا (Costurero de la Reina)
12. کلیسای سن ماتیاس
13. میدان گاو بازی لا مالاگوئتا