ویژگی اساسی هنر باروک، پویایی و حس حرکت است. منحنی‌های قوی، دکوراسیون غنی و پیچیدگی کلی، همه ویژگی‌های معمول هنر باروک هستند. معماری باروک عمدتاً با سطوح حجاری‌شده بسیار متمایز می‌شود. معماران رنسانس و کلاسیک، سطوح ساده با روکش عناصر کلاسیک را ترجیح می‌دادند. اما معماران باروک برای دستیابی به کلاسیسم مجسمه‌سازی‌شده سه‌بعدی، سطوح را آزادانه قالب‌گیری می‌کردند. سطوح یک ساختمان رنسانس معمولاً به بخش‌هایی مطابق با وضوح و نظم کلاسیک تقسیم می‌گردد. اما سبک باروک به عنوان یک کل پیوسته در نظر گرفته می‌شود.
درواقع، نمای رنسانس اغلب از بخش‌های مشابه بسیاری تشکیل شده است. به‌طوری‌که چشم فرد به هیچ بخش خاصی از ساختمان جلب نمی‌شود. اما نمای باروک اغلب خواهان تمرکز و جلب توجه روی عناصر غنی مانند دیوارهای منحنی، ستون‌ها، طاق‌های کور و مجسمه‌های برجسته در اطراف ورودی اصلی ساختمان است. معماری باروک از ایتالیا و فرانسه گرفته تا اتریش و آلمان، دارای ویژگی‌های قابل شناسایی مشترک و آمیخته با ریزه‌کاری‌های گوناگون در فرهنگ‌های مختلف می‌باشد. در ادامه به قابل‌توجه‌ترین ویژگی‌های معماری باروک اشاره خواهیم کرد.
- حرکت و بی نظمی
- تزئینات فراوان
- توجه به ورودی ساختمان
- استفاده از مجسمه ها
- رنگ های متنوع
- گنبدها
- برج ها
- چشم انداز
- سقف مانسرد دو شیب (Double-sloped mansard roof)
1- حرکت و بی نظمی از شاخصه های معماری باروک
در معماری باروک همیشه بخش‌هایی از طراحی ساختمان به سمت بیرون می‌آیند. در حالی‌که به نظر می‌رسد بخش‌های دیگر فرورفته‌تر هستند. این کار یک نوع نظم در عین بی‌نظمی ایجاد می‌کند. معماران باروک با استفاده از طاقچه‌ها و ستون‌هایی که از نما بیرون می‌زنند، به این هدف می‌رسیدند. همچنین تزیینات زیادی در دهانه مرکزی ساختمان‌ها وجود دارند که طراحی آنها شبیه یک نمای مخروطی است که در بالا باریک‌تر می‌شوند. دهانه مرکزی نمای ساختمان نیز کمی بیرون زده است.
2- تزئینات فراوان
یک ساختمان باروک دارای تزییناتی فراوان چه در نمای بیرونی و چه در نمای داخلی است. نویسندگان مختلف برای توصیف این سبک، از صفت‌هایی مانند پر زرق‌وبرق، پیروزمندانه، نمایشی، جشن مانند، پرشور، احساسی، تجملاتی و حتی اغراق‌آمیز استفاده کرده‌اند. به نظر می‌رسد کلیسا همیشه می‌خواهد حس پیروزی و شادی زندگی را در ساختمان‌های مذهبی خود بیان نماید و آنها را به بهشت روی زمین تبدیل کند. اما این تزیینات چه هستند و ما چه می‌بینیم.
- فرشتگان پرواز در حال نواختن سازهای بادی
- گلدسته‌های پر زرق و برق مملو از میوه‌های آبدار و گل‌های فراوان
- گلدان‌ها، منقل‌ها و شمعدان‌هایی که شعله‌ای از آنها بیرون می‌آید
- مجسمه‌هایی مثل پوتی چاق یا کروبیان آسمان
3- توجه به ورودی ساختمان
شما معمولاً می‌توانید یک خانه باروک را از دهانه مرکزی نمای آن یعنی جایی که در یا دروازه قرار دارد، تشخیص دهید. طراحی این دهانه معمولاً پیچیده‌تر از بقیه قسمت‌های نما است. بسیاری از خانه‌ها، صومعه‌ها و صدقه خانه‌های باروک در گذشته و حال معمولاً دارای چنین ورودی خیره‌کننده‌ای هستند.
این ورودی‌ها را «Spaanse poortjes» یا دروازه‌های اسپانیایی می‌نامند. زیرا قدمت آنها به دوران اسپانیایی می‌رسد که با عصر باروک همپوشانی داشت. آویزها و پدیمنت شکسته یا منحنی‌وار دروازه ورودی اغلب به شناسایی این سبک کمک می‌کنند. این دروازه‌ها به خصوص با طومارها، کارتن‌ها و گلدسته‌هایی که از نما بیرون زده بودند و با خوابگاه‌های زیبا تزئین می‌شدند.
4- استفاده از مجسمه از ویژگی های معماری باروک
استفاده از مجسمه در برخی شیوه های معماری، مثل معماری چینی رایج بوده است. مجسمه‌های زیادی نیز در قالب کارتوچ، فریز، گلدسته، پوتی و غیره در معماری باروک به چشم می‌خورد. در این سبک، از طومارها و کتیبه‌های سنگی نیز بسیار استفاده می‌شد. بسیاری از نماهای سبک باروک دارای یک عنصر مثلثی شکل در بالا هستند که به آن پدیمنت می‌گویند. درون این پدیمنت اغلب با مجسمه‌ها پر شده است. مجسمه‌ها از گچ یا سنگ مرمر ساخته می‌شدند و دارای رنگ ها و بافت های متضاد بودند.
5- رنگ های متنوع
آیا نمای بیرونی یک ساختمان باروک رنگارنگ است؟ مطمئناً بله. زیرا معماران سبک باروک دوست داشتند در اجرای نما، مصالح ساختمانی مختلف ازجمله آجر قرمز و سنگ سفید و آبی را برای افزودن رنگ به نما ترکیب کنند. گاهی اوقات نیز رنگ‌های دیگر را با یک عنصر طلاکاری‌شده ترکیب می‌کردند.
6- گنبدها
گنبد از ویژگی‌های اختصاصی طراحی باروک نیست، اما اجرای آن در این دوره محبوب شد. زیرا بسیاری از معماران این سبک تحت تأثیر همتایان ایتالیایی خود قرار داشتند. گنبدها عموماً در مرکز ساختمان در نظر گرفته می‌شد. هیچ نمونه واقعی از گنبد در آنتورپ وجود ندارد. بسیاری از گنبدهای ساختمان‌های باروک جنوب هلند نیز هرگز به دلیل مسائل ساختاری، ساخته نشدند. چون پایداری سازه‌ها با مشکل مواجه می‌شد و سنگ‌تراشان نیز تخصص و فن لازم برای ساخت آنها را نداشتند.گنبد از ویژگی اصلی برخی دیگر از سبک های معماری جهان از جمله معماری اسلامی و معماری ایرانی محسوب می‌گردد و معماران این دو سبک عملکرد حرفه‌ای در اجرای گنبدها و طاق از خود نشان داده‌اند.
7- برج ها
اگر نگاه دقیق‌تری به ساختمان‌های باروک اندازید، متوجه وجود یک برج باروک در آنها خواهید شد. مکان این برج معمولاً پشت گروه کر کلیسا است. آنتورپ چندین برج باشکوه به سبک باروک دارد. برج‌های کلیسای سنت پل و سنت چارلز بورومئو نیز دارای برج مربعی شکلی هستند که با یک گنبد کوچک تناسب دیدنی دارند. بالای این برج‌ها معمولاً می‌توان یک فانوس را مشاهده کرد. در طراحی این برج‌ها نیز از طومارها و مجسمه‌های فراوان، ستون‌ها با سرستون‌های مختلف و همه عناصر هنر پر زرق و برق باروک غفلت نشده است.
8- چشم انداز
وقتی در دروازه یک ساختمان باروک بایستید، می‌توانید آلاچیق انتهای باغ را هم ببینید. این ویژگی کاملاً مختص سبک باروک است. هنرمندان و معماران باروک دوست داشتند از پرسپکتیو برای افزودن عمق استفاده کنند. معماران گاهی اوقات حتی از توهمات و ترومپ لویل نیز استفاده می‌کردند. بنابراین، آنچه در نگاه اول شبیه یک گنبد به نظر می‌رسد، در واقع فقط یک نقاشی سقفی است. در برخی موارد نیز یک فضا چیزی جز یک دیوار حائل نیست.
9- سقف مانسرد دو شیب
سقف مانسرد دو شیب (Double-sloped mansard roof) از ویژگی‌های کلیدی معماری باروک فرانسه است و در بسیاری از قلعه‌ها و خانه‌های مسکونی که در آن دوران ساخته می‌شد، دیده می‌شود. mansard به سقف هایی گفته می‌شود که دارای چهار ضلع شیب دار هستند که هر یک از این چهار ضلع، در نیمه پایین شیب‌دارتر می‌شود.
