وضعیت فولاد ایران بر اساس شواهد و آمار متناقض، به معمایی تبدیل شده که برای حل آن باید تمامی فاکتورهای موثر از مرحله کشف و استخراج، حامل‌های انرژی تا تولید محصول نهایی، مورد بررسی قرار گیرند. تولید فولاد شامل چند مرحله پیوسته می‌باشد که یک زنجیره را تشکیل می‌دهند. اکتشاف، استخراج سنگ آهن، تولید کنسانتره و گندله سنگ آهن، احیای مستقیم یا غیرمستقیم، فولادسازی و نورد، مهمترین مراحل زنجیره تولید فولاد محسوب می‌شوند. جهت حل معمای وضعیت فولاد، باید برآورد هزینه تمامی این مراحل انجام گرفته و چالش‌های موجود بررسی شوند.
برآورد هزینه مراحل مختلف زنجیره فولاد، حاکی از آن است که برای ایجاد ظرفیت تولید هر تن فولاد، ۹۵۰ دلار سرمایه گذاری نیاز است. از این مقدار، ۱۰۰ دلار در بخش تجهیز و آماده سازی معدن، ۷۵ دلار در کنسانتره سازی و ۷۵ دلار در گندله سازی، ۱۴۰ دلار در احیا مستقیم و ۱۸۰ دلار در فولادسازی مصرف می‌شود. ۳۷۵ دلار هم جهت تجهیز زیرساخت‌های کشور مانند جاده سازی، ساخت نیروگاه، احداث شبکه فاضلاب شهری و تصفیه خانه و خطوط انتقال آب و برق صرف خواهد شد. البته به ازای ایجاد هر تن ظرفیت تولید فولاد، ۵ هزار نفر اشتغال مستقیم و ۱۰ هزار نفر اشتغال غیر مستقیم هم ایجاد می‌شود.
بعد از ایجاد ظرفیت تولید، هر تن فولاد با نرخ حدود ۴۵۰ دلار و حاشیه سود ۲۵ درصدی به فروش می‌رسد. اما باید هزینه‌های ۳۵ دلاری مالیات بر عملکرد، ۲۵ دلار حقوق دولتی، ۱۰ دلار عوارض صادرات، ۲۵ دلار هزینه حمل‌ونقل تا بازار صادراتی و ۱۰ دلار برای رقابت در شرایط تحریم، از آن کسر شوند. در این شرایط و با احتساب بازدهی پایین در سال‌های ابتدایی و قطعی‌های فصلی برق و گاز، حدود ۱۵ سال برای بازگشت سرمایه گذاری انجام شده بر هر تن فولاد، زمان لازم است!
طبق برنامه هفتم توسعه، مقرر گردیده تا فعالیت‌های زمین شناسی اکتشافی با هدفِ و به منظورِ ذخایر سنگ‌‌‌‌آهن به ۳.۸ میلیارد تن و استخراج سالانه به حدود ۱۱۸ میلیون تن افزای یابد. همچنین ظرفیت تولید شمش فولاد به ۵۵ میلیون، مقاطع طویل به ۴۱ میلیون و مقاطع تخت به ۱۸ میلیون تن افزایش یابد. این در حالی است که چالش‌های متعددی پیش روی صنعت فولاد کشور قرار دارد. چالش هایی که حدأقل پنج سال است بجای آنکه کمرنگ شوند، جان داده شده‌اند! برخی از مهمترین آن‌ها، عبارتند از:
در شرایط این چنینی و تا زمانی که وضعیت به همین شکل باشد، می‌توان گفت که حل معمای وضعیت پیچیده صنعت فولاد ایران، به سختی امکان پذیر است. سرمایه گذاری در صنعت فولاد با حساسیت‌های زیادی رو به رو شده و ریسک بالایی برای سرمایه گذاران ایجاد می‌کند. فقط با تلاش و همت جدی دولت می توان بخش قابل توجهی از چالش‌ها را برطرف ساخت. همانند دولت آلمان که مصوبه ۵ میلیارد دلاری کمک به صنعت فولاد خود ارائه داده است.
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...