انکراژ یا مهارگذاری خاک (soil anchorage method) یکی از روش‌های پایدار کردن خاک گودبرداری است که در آن، لایۀ مقاوم خاک را به لایۀ فعال خاک می‌دوزند یا به اصطلاح انکر می‌کنند. به این ترتیب، از حرکت لایه‌های نامقام و سست خاک در حین گودبرداری جلوگیری می‌شود. قابلیت اجرا در پروژه‌های با هندسۀ نامنظم و انعطاف‌پذیری در حین اجرا، از مزیت‌های روش انکراژ است. از معایب و محدودیت‌های آن نیز می‌توان به احتمال آسیب به چاه‌های مجاور اشاره کرد. به همین دلیل، قبل از انتخاب این روش و آغاز کار، باید در مورد چاه‌های فاضلاب مجاور پروژه، قنات‌ها و سایر سازه‌های زیرزمینی، مطالعه و بررسی‌های لازم صورت گیرد. ایجاد یک دیوار نگهبان، خاکبرداری و حفر گمانه جهت اجرای انکر و سپس تزریق و گیرش دوغاب، از مراحل روش مهارگذاری خاک است.
یکی از روش های پایدارسازی گود که در آن به جهت تثبیت خاک گود، لایه های مستحکم خاک به لایۀ نامقاوم آن خاک اتصال داده می‌شود، انکراژ یا مهارگذاری خاک نام دارد. انکراژ به معنی لنگرگاه است و از کلمه انکر (به معنی لنگر) گرفته شده است. این روش به نام تای بک یا دوخت به پشت و همچنین میل مهار و مهار کوبی نیز شناخته می‌شود. در روش دوخت به پشت، میل مهار به عنوان انکر عمل کرده، نقش یک لنگر را دارد و کمک می‌کند تا خاک دیواره گود، کمتر دچار جابجایی شود و از ریزش احتمالی آن جلوگیری به عمل آید.
انکراژ باید فراتر از منطقه فعال حرکت خاک باشد. حفاری باید با دقت انجام شود، زیرا عدم دقت کافی یا استفاده از روش‌های اشتباه باعث تلف شدن یا از بین رفتن قابل توجه خاک خواهد شد. اگر در حین حفاری، هوا در خاک به دام افتد، مناطقی فشار بالا در خاک ایجاد می شود که می تواند برای کارگران خطرناک باشد. به همین دلیل، اجرای روش دوخت به پشت باید توسط نیروهای کار متخصص و باتجربه انجام شود.
استرند به کابل‌هایی گفته می‌شود که از 3 تا 6 رشته فولادی پر مقاوم ساخته شده است. مقاومت این کابل‌ها حدود 1860 مگاپاسکال است. بسته به شرایط پروژه، بجای استرند می‌توان از مونو بار استفاده کرد. مقاومت مونوبار کمتر از استرند است (حدود 400 مگا پاسکال).
برای جلوگیری از چسبیدن استرند به دوغاب و همچنین عدم انتقال نیروی مهاری به خاک، استرند را داخل یک غلاف قرار می‌دهند. استرندها در طول آزاد خود داخل غلاف قرار داده می‌شوند.
برای اینکه فاصله بین رشته‌های استرند حفظ شود، از وسیله‌ای به نام فاصله نگهدار (Spacer) استفاده می‌شود. به منظور قرار گیری استرند در مرکز گمانه نیز از مرکز نگهدار (Centralizer) استفاده می‌شود.
گوه یک سری قطعات فولادی مخروطی شکل و تو خالی است که استرندها را داخل آن قرار می‌دهند تا استرند در آنجا فیکس و قفل شود. گوه در داخل سوراخ‌های سر انکر جای داده می‌شود. صفحۀ گوه نیز یک استوانه متشکل از تعدادی سوراخ است که سر انکر نصب می‌شود. صفحۀ گوه، وظیفۀ انتقال نیروی کششی مهار را دارد.
برای تزریق دوغاب در گمانه های حفاری شده، از شلنگ تزریق استفاده می‌شود. در مواردی که لازم است تزریق دوغاب در شرایط تحت فشار انجام گیرد، از پکر استفاده می‌شود.
در تثبیت خاک گود به روش انکراژ، جهت کاهش نیروهای تنشی وارد بر دیوار، از ورق سر انکر استفاده می‌شود. این ورق کمک می‌کند تا نیروهای پیش‌تنیدگی استرند بر یک سطح وسیع‌تر منتقل شود و بدین ترتیب، توزیع یکنواختی از نیروها صورت گیرد.
عملیات مهارگذاری بر روی سطح شیب دار یا قائم انجام می‌شود. طول گمانه، طول قسمت گیردار مهاری و طول قسمت آزاد مهاری به موارد زیر بستگی دارد:
با همه این‌ها، گمانه‌هایی که در زمان تثبیت خاک به روش دوخت به پشت انجام می‌شود، به طور کلی، ویژگی‌های زیر را دارند:
مهارها (استرند و مونو بار) به وسلیۀ جک کشیده و پیش تنیده می‌شوند. اعمال نیروی پیش تنیدگی کمک می‌کند تا از صحت عملکرد مهارها اطمینان حاصل شود. همانطور که پیش‌تر گفته شد، استرندها 3 مفتولی تا 6 مفتولی هستند. به هر رشته مفتول، معمولاً می‌توان به اندازۀ 15 تن نیروی کششی اعمال کرد. بنابراین، در مورد یک استرند سه رشته‌ای، مجاز هستیم تا 54 تن نیروی کششی وارد کنیم (45= 3×15).
بعد از مهارگذاری و تزریق دوغاب در گمانه‌ها، نوبت به اجرای نوارهای زهکش است. نقش نوارهای زهکش، هدایت آب به سطح دیواره است تا بدین ترتیب، فشار آب موجود در پشت دیواره کم گردد. سپس مش‌بندی صوت می‌گیرد. یک چشمه کامل شبکه مش می‌بایست با شبکه بعدی هم پوشانی داشته باشد. جهت دریافت اطلاعات کامل در مورد مش فولادی، بر روی لینک آن کلیک کنید.
بتن پاشی (شاتکریت) به منظور جلوگیری از فرسایش خاک دیواره گود، یکپارچه‌سازی دیواره و مهارگذاری‌ها صورت می‌گیرد. در زمان بتن‌پاشی، سطح دیواره به اندازه 10 تا 15 سانتی‌متر، شاتکریت می‌شود.
انکراژ علاوه بر پایدارسازی گود در ساخت پروژه‌های ساختمانی، کاربردهای عمرانی دیگری نیز دارد؛ از جمله:
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...