شمش، بلوم، اسلب و بیلت از جمله محصولات ریخته گری نیمه تمام هستند که همگی طی فرایند ساخت فولاد در کارخانه تولید می‌شوند. آن‌ها تفاوت‌هایی با هم دارند. مهمترین تفاوت بین شمش، بلوم، اسلب و بیلت ابعاد و اندازه و شکل سطح مقطع آن‌هاست. به عنوان مثال، سطح مقطع اسلب به شکل مستطیل است در حالیکه سطح مقطع بیلت می‌تواند مربع و یا دایره ای شکل باشد.
محصولات ریخته گری نیمه تمام (Semi-finished casting products) به انواع زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
شمش، بلوم، اسلب و بیلت فولادی همگی طی فرایند ساخت فولاد در کارخانه تولید می‌شوند. پس از فرایند ساخت فولاد ثانویه، فلز مذاب به دو صورت ریخته‌گری می‌شود:
شمش یک قطعه فلزی است که به صورت پیوسته ریخته‌گری شده، قالب‌گیری می‌شود و از انجماد فولاد مذاب ثانویه در داخل قالب، شکل می‌گیرد. آلومینیوم، فولاد، طلا و سرب از جمله فلزات و آلیاژهایی هستند که می‌توان آن‌ها را به صورت شمش قالب‌گیری کرد. در ساخت فولاد، شمش اولین فرم در میان محصولات ریخته گری نیمه تمام است. سپس برای مراحل بعدی مثل نورد گرم و سرد، کشش سرد، برش و تولید مقاطع و پروفیل‌های نهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
شمش‌ها تحت عملیات ریخته گری بزرگ تولید می‌شوند و از نظر ابعاد و اندازه نیز بزرگ‌تر اسلب، بلوم و بیلت هستند. شمش عموماً دارای مقطع مستطیل/ مربع است، اما لازم نیست که از نظر طولی، طول مشخص و یکنواختی داشته باشند. (شمش ممکن است دارای سطح مقطع متغیر نیز باشد).
برای تولید میلگرد نمره کوچک و نمره بزرگ، نکته‌ای که بیشتر از اندازه شمش اهمیت دارد، میزان کربن موجود در شمش و آنالیز آن است. شمش با کربن 30 تا 35 برای ساخت میلگرد سایز 14 تا 40 استفاده می‌شود. البته به دلیل نیاز به نرمی و کشش بیشتر آرماتورهای نمره پایین، از شمش‌های کم کربن برای تولید آن‌ها استفاده می‌شود.
شمش‌های 150، 125 یا 130 برای تولید میلگرد تفاوت چندانی ندارند. برخی کارخانه‌ها بسته به خط نورد از شمش 150 استفاده می‌کنند. کارخانه‌های مدرن به دلیل داشتن ماشین آلات مدرن‌تر از هر دو استفاده می‌کنند. بسته به طرح خط نورد، گاهی اوقات از بلوم برای ساخت میلگرد استفاده می‌شود.
کارخانه‌های با تکنولوژی بالا، معمولاً از شمش 120 یا 130 برای میلگردهای کوچک و از شمش 150 برای میلگردهای بزرگ استفاده می‌کنند. طراحی برخی خطوط تولید به گونه‌ای است که از شمش 150 برای تولید میلگردهای با قطر کم مثل میلگرد 8 و 10 و یا حتی کلاف استفاده می‌شود.
در برخی کشورها مانند چین و اوکراین، به دلیل تولید زیاد فولاد از دستگاههای ccm برای تولید میلگردهای صنعتی استفاده می‌شود.
اسلب به قطعات فلزی قالب‌گیری شده‌ای گفته می‌شود که سطح مقطع آن مستطیل باشد. Slab را با نام تختال نیز می‌شناسند. برای تولید اسلب فولادی می‌توان به دو حالت عمل کرد:
اسلب معمولاً مراحلی را طی می‌کند؛ از جمله مرحلۀ نورد مسطح (flat rolling)، skelping و pipe rolling. مادۀ اولیه برای تولید شیت‌ها و پلیت‌های فولادی مثل ورق سیاه St37، ورق St52 و ورق A516، تسمه فولادی، لوله و انواع پروفیل‌ها مثل پروفیل سبک، مادۀ اولیه، اسلب است. ضخامت اسلب کمتر از بلوم می‌باشد.
کارخانه فولاد خوزستان، از تولیدکنندگان مطرح اسلب در کشورمان ایران است. این کارخانه، اسلب‌های خود را در ضخامت‌های 180 – 300 میلیمتر تولید و به بازار عرضه می‌کند.
بلوم یا شمسه، یک فرم فلزی جامد مستطیل شکل یا نیمه مربع است که در فرایند نورد گرم، حالتی بینابین شمش و بیلت دارد. برای تولید بلوم، فولاد مذاب را از قالب‌های مسی عبور می‌دهند؛ این قالب مسی به طور مداوم با آب، سرد می‌شود تا از افزایش دمای بیش از اندازه آن در حین کار جلوگیری شود. بلوم در دستگاههای نورد قرار داده می‌شود تا پردازش شود. حاصل پردازش نهایی بلوم محصولاتی است از جمله:
تولید کنندگان مطرح بلوم در ایران
بیلت به فرم‌های فلزی طویل، با سطح مقطع دایره و یا مربعی گفته می‌شود که مساحت‌شان کمتر از 230 سانتی‌متر مربع (36 اینچ) باشد. بیلت را به عنوان شمشال نیز می‌شناسند. برای تولید شمشال دو روش وجود دارد:
بیلت‌ها معمولاً از طریق نورد و کشیدن پردازش می‌شوند. در صنعت مدرن، بیلت‌ها با کمک ماشینی به نام CCM که یک دستگاه ریخته‌گری پیوسته است ساخته می‌شوند. محصولات نهایی حاصل از پردازش بیلت‌ها، شامل میلگرد و سیم است. شمشال انواع مختلفی دارد که در ادامه توضیح داده شده است.
از بیلت 3sp برای تولید تیرآهن و نبشی استفاده می‌شود. 5sp نیز بیشتر برای تولید میلگرد کاربرد دارد. با توجه به اینکه 3sp دارای امتیاز انعطاف‌پذیری است، بدیهی است که قیمت آن نسبت به بیلت 5sp بالاتر است.
وزن شمش بیشتر از وزن بلوم و وزن بیلت بیشتر از وزن اسلب است.
اگر بخواهیم تفاوت بین شمش، بلوم، اسلب و بیلت را از نظر ابعاد بیان کنیم، این تفاوت به صورت زیر است:
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...