ایران به عنوان دهمین کشور برتر تولیدکننده فولاد دنیا، از ظرفیت‌های معدنی لازم برای افزایش تولید و بهبود جایگاه جهانی خود برخوردار است. اما باید استخراج بیشتری انجام گیرد تا مواد اولیه مورد نیاز برای کارخانه‌های فولادی فراهم شود. وزارت صنعت معدن و تجارت در مورد تولید فولاد و رشد چرخۀ این صنعت طی سال‌های آتی اهدافی تعیین کرده است. در مقابل، غلامحسین قربان کریمی، معاون مدیر کل دفتر فرآوری و کانه آرایی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور نیز صحبت‌هایی داشته است. او در این باره گفت: «تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده در سند چشم انداز ۱۴۰۴، در گرو استخراج سالانه ۱۶۰ میلیون تن سنگ آهن است». به عبارت دیگر، لازم است تا هر سال 160 میلیون تن سنگ آهن از معادن استخراج گردد تا نیازِ پایه‌ای صنعت فولاد کشور تأمین گردد.
برای رسیدن به این میزان تولید، نیاز است سنگ آهن به میزان بیشتری تولید گردد. از این رو، برای تامین پایدار سنگ آهن مصرفی در صنایع فولاد، نیاز به اکتشافات جدید و بهره‌برداری از معادن جدید است».
پایش‌های میدانی که در بررسی معادن سنگ آهن کشور صورت گرفته، نشان می‌دهد که در حال حاضر ذخیره سنگ آهن کشور در حدود ۳.۵ میلیارد تن است. ۹۰ درصد این ذخایر از نوع منیتیت و بقیه ذخایر به طور عمده هماتیت است. سایر اکسید‌های آهن به ندرت دیده شده است. از ذخایر هماتیتی در کشور می‌توان به ذخایر استان‌های جنوبی به ویژه استان هرمزگان اشاره کرد. ذخایری مانند مانند معدن آک‌کهور، رضوان و تنگه‌زاغ اشاره کرد. بر اساس گفته‌های غلامحسین قربان کریمی «مجموع ذخایر شناخته شده معادن مذکور تاکنون کمتر از ۲۰۰ میلیون تن است. به جز ذخایر بسیار کوچک هماتیت اولیه، این کانی‌ها اغلب حاصل دگرسانی کانسار‌های اولیه مگنتیت است. بخش عمده باطله‌های معادن و کارخانه‌های کنسانتره سنگ آهن را هماتیت تشکیل می‌دهد. این باطله‌ها را می‌توان به عنوان منبع قابل توجهی از هماتیت در نظر گرفت».
مسئله‌ای که در این خصوص وجود دارد، فرآوری ذخایر هماتیتی و تولید محصول قابل فروش از این ذخایر است. در کشور ما، پرعیارسازی ذخایر هماتیتی با چالش روبه رو است. راندمان عملیات روش‌های ثقلی و مغناطیسی شدت بالا، در بهترین حالت کمتر از ۳۰ درصد است! این فرآیند نیاز به تحقیقات و بررسی به لحاظ خواص سنجی، کانی‌شناسی فرآیند و به کارگیری روش‌های نوین و بهینه سازی شده فرآوری دارد.
یکی از بهترین روش‌ها برای پرعیار سازی، استفاده از روش‌های حرارتی برای تبدیل هماتیت به منیتیت و سپس استفاده از روش‌های جدایش مغناطیسی است. اکتشاف معادن جدید و دسترسی به روش‌های نوین و بروز فراوری مواد معدنی به ترتیب مستلزم تقویت علوم زمین و معدن است. اگر دولت به این دو بخش بودجۀ لازم را اختصاص ندهد و تقویتی در آن‌ها صورت نگیرد، صنعت فولاد کشور در سال‌های آینده با کمبود و چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...