روسیه بعد از شروع جنگ با اوکراین بر افزایش تولید محصولات معدنی (مانند فولادهای میانی، شمش آلومینیوم و...) تمرکز دارد و در تلاش است جایگاه ایران در بازارهای شرق آسیا را از آن خود کند. روسیه به دلیل تحریم‌های ناشی از جنگ با اوکراین، بخش قابل توجهی از بازار فروش محصولات خود در کشورهای اروپایی و ایالت متحده را از دست داده است. به همین خاطر، تمرکز خود را بر بازارهای آسیایی قرار داده و با استفاده از روش‌هایی مانند دامپینگ، سعی در افزایش سهم خود از این بازارها دارد. در واقع، بازاری را برای فروش محصولات گوناگون خود (به ویژه فراورده‌های معدنی همچون فولاد و آلومینیوم) انتخاب کرده که قبل از این، ایران هم روی آن تمرکز داشت.
موفقیت روسیه در پیشبرد اهداف خود و عدم انجام اقدامات موثر توسط ایران، می‌تواند جایگاه کشور ما را در بازارهای جهانی با خطر مواجه سازد. این موضوع به‌خصوص در زمینه تجارت معدنی که روسیه و ایران هر دو جزو فعالان برتر جهانی آن به شمار می‌آيند، بیشتر حائز اهمیت است. زیرا به نظر می‌رسد روس‌ها به عنوان رقیب جدی در تجارت معدنی با ایران، در حال نبرد با شیوه رولت روسی هستند.
طبق گزارش بخش پژوهشی مجلس شورای اسلامی در مورد تاثیر جنگ روسیه و اوکراین بر صنایع معدنی ایران، وجود فرصت‌های متعدد در این حوزه محرکی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی بین المللی است. زیرا سایر کشورها می‌توانند از این فرصت استفاده کرده و با افزایش صادرات، حتی سهم بازار روسیه را هم به خود اختصاص دهند. ایران هم ظرفیت‌های بالایی برای بهره برداری از منابع معدنی در اقتصاد ملی دارد. ارزآوری ۲۱ میلیارد و ۹۳۲ میلیون دلاری صادرات محصولات این حوزه در سال ۱۴۰۱ (حدود ٢٠ درصد از صادرات غیرنفتی کشور)، از جمله این موارد است. با توجه به ارزآوری قابل توجه محصولات و فراورده‌های زنجیره معدن که بیش از ۷۰ درصد آن را فولاد و آلومینیوم تشکیل می‌دهند، هر تغییری در روند تجارت جهانی می‌تواند تاثیر مهمی بر اقتصاد ملی ایران داشته باشد.
شرایط خاص اقتصادی روسیه که عمدتا به خاطر تحریم‌ها ایجاد شده است، این کشور را بر آن داشته تا به سوی استفاده از روش دامپینگ حرکت کند. این گونه که محصولات و فراورده‌های معدنی خود را با قیمتی پایین تر از بازارهای داخلی، صادر نماید. با این روش امکان به دست آوردن بازارهای دیگر و شکست رقبای جدی خود در بازارهای جهانی از جمله ایران، کره جنوبی، برزیل، ژاپن و دیگر کشورها را خواهد داشت. با توجه به جایگاه روسیه در معدن و صنایع معدنی مانند فولاد و آلومینیوم و تحریم‌های اعمالی بر این کشور، لازم است راهبردهای آن برای مقابله با تحریم‌ها بررسی شود. زیرا به دلیل اشتراک در بازار جهانی و محصولات معدنی، این راهبردها به احتمال زیاد بر صادرات صنایع معدنی ایران تاثیر خواهد داشت. بررسی این موارد سبب می‌شود که در شرایطی مشابه، بتوان تاب آوری بیشتری در مقابل تاثیرات منفی داشت.
یکی از راهکارهایی که روسیه برای حفظ سهم بازارهای خارجی خود انتخاب کرده، روش دامپینگ و کاهش قیمت عرضه محصولات است. روسیه فراروده‌های معدنی و مقاطع فولادی خود را نسبت به سایر کشورهای عرضه کننده، با قیمت پایین‌تری عرضه می‌کند. استفاده از روش دامپینگ و افزایش چانه زنی مشتریان به دلیل تحریم بودن کشور روسیه، مهمترین دلایل این امر محسوب می‌شوند. دامپینگ معمولا به عنوان یک روش کلی بازرشکنی برای حذف رقبا و افزایش سهم بازار مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این صورت که یک کشور محصولات خود را با قیمتی پایین تر از بازار داخلی، در بازارهای خارجی عرضه می‌کند. کشورهای شرقی با اطلاع از وضعیت تحریم‌های روسیه، قدرت چانه زنی بیشتری دارند و تخفیفات بیشتری درخواست می‌کنند. به هر شکل، محصولات روسی در کشورهای شرقی با قیمتی کمتر در حال عرضه است و سایر رقبا را مجبور به رقابت قیمتی کرده است.
کشورهای شرق آسیا از دیرباز جزء کشورهایی هستند که محصولات ایرانی به آنجا صادر می‌شود؛ به عبارت دیگر، این کشورها، از کشورهای هدف صادرات ایران هستند. بنابراین، عرضه محصولات روسی با قیمت کمتر در کشورهای آسیایی، به ضرر ایران تمام می‌شود و این موضوع برای ایران مهم است. روند قیمتی عرضه محصولات روسی، در دو فصل بعد از جنگ سیر نزولی داشته است. به این صورت که محصولات صنایع معدنی روسیه مثل سنگ معدن، کنسانتره آهن و سرب با قیمت پایین‌‌‌‌‌‌تر به فروش رسیده‌‌‌‌اند. کاهش قیمت می‌تواند به دلیل افت قیمت جهانی هم باشد. اما روند قیمتی محصولات روسی کاهشی‌تر از سایر رقبا بوده است. جایگاه صادراتی روسیه در حوزه آهن و آلومینیوم، نشان می‌دهد که روند قیمتی این کشور برای فولاد نسبت به کره و ژاپن و برای آلومینیوم نسبت به ایران و قزاقستان، شکسته شده است.
صادرات صنایع معدنی روسیه به شکلی که در بالا بیان شد از یک طرف و نزدیکی موقعیت جغرافیایی آن به ایران، هم اکنون تجارت صنایع معدنی ایران را خدشه‌دار کرده است. روسیه با راهبردهای مناسب توانسته بر برخی از تحریم‌ها غلبه کند. کاهش قیمت عرضه محصولات روسی صادراتی و تلاش برای یافتن بازارهای جدید به‌خصوص در کشورهای آسیایی و شرقی، مهمترین دلایل افزایش تولید ناخالص محصولات معدنی این کشور محسوب می‌شوند.
ایران از منابع معدنی عظیمی برخوردار است. اما تحریم‌های جامعه جهانی علیه روسیه و تبعات ناشی از آن، در تجارت این صنایع ایران تأثیر گذار بوده است. تولیدکنندگان ایرانی هم برای رقابت با شرکت‌های روسی و از دست ندادن بازار، مجبور به ارائه تخفیف هستند. عرضه محصولات معدنی روسیه به بازارهای آسیایی و بازارهای مشترک، سهم صادرات ایران به این کشورها را کم کرده است.
به طور کلی، تحریم‌های وارده از سوی جامعه جهانی به روسیه، سه بازخورد اصلی بر صنایع معدنی ایران داشته است:
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...