بهرام شکوری دبیر انجمن مس ایران اعلام کرد که در حال حاضر فقط نیم درصد از ذخایر مس کشور استخراج می‌شود. این میزان در مقایسه با استاندارد جهانی پایین‌تر است و باید تدابیر لازم جهت افزایش آن اندیشیده شود. استاندارد جهانی بین ۳ تا ۵ درصد است. کشور ما حدود ۶ درصد از ذخایر مس دنیا را در اختیار داشته و از این نظر یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. از این رو با برنامه ریزی دقیق و توسعه زیرساخت‌ها می‌تواند درآمدزایی خود از این صنعت را به میزان قابل توجهی افزایش داده و در زمینه اشتغال جوانان هم قدم‌های بزرگی بردارد.
بر اساس صحبت‌های دبیر انجمن مس کشور، ظرفیت تولید کاتد مس که یک محصول میانی در این صنعت محسوب می‌شود، به بیش از ۳۰۰ هزار تن رسیده است. این در حالی است که با وجود حدود ۵۵ میلیون تن فلز محتوایی در کشور، این ظرفیت باید بین ۱و نیم تا دو میلیون تن در سال باشد. در همین راستا، تلاش‌های لازم در این حوزه انجام شده و هدف گذاری‌های اولیه برای ارتقای تولید کاتد مس به یک میلیون تن در سال انجام گرفته است. البته که جهت این امر نیاز به حمایت دولت و فراهم شدن شرایط گوناگونی از جمله بهبود زیر ساخت‌ها، واردات ماشین آلات و تجهیزات نوین و تغییر و به روز رسانی طراحی‌های معدنی وجود دارد.
مس در حال حاضر یکی از کلیدی ترین عناصر و فلزات در اقتصاد دنیا و کشور ما به شمار می‌آید. استخراج و فروش ناخالص این نعمت خدادی موجب درآمدزایی ارزی کشور می‌گردد. توسعه این صنعت و بهره‌وری آن می‌تواند درآمد حاصل را چندین برابر کند. اهمیت فلزاتی مانند مس در آینده بیشتر و تقاضای جهانی برای فلزاتی مانند مس، بطور قابل توجه افزایش پیدا خواهد کرد.
اهمیت اکتشف، استخراج و تولید مس برای کشور ما که اقتصادی متکی بر فروش سوخت‌های فسیلی دارد، بیشتر است. به گفتۀ بهرام شکوری دبیر انجمن مس ایران، در سال ۲۰۵۰ باید چهار برابر تولید فعلی کشور مس تولید شود تا پاسخگوی نیاز موجود باشد. برای رسیدن به این هدف بلند مدت، باید برنامه ریزی‌های لازم انجام گرفته و زیر ساخت‌های لازم از همین امروز فراهم شود. کشور ما در حال حاضر فقط نیم درصد از ذخایر مس خود را استخراج می‌کند. در حالی که استاندارد جهانی حدود ۳ تا ۵ درصد است. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که در صورت فراهم شدن شرایط لازم، پتانسیل بالایی جهت تولید مس وجود دارد.
زیر ساخت‌های لازم برای فرآوری و تولید محصولات نهایی از فلز مس در کشور ما وجود ندارد. کاتد مس از مهمترین محصولات میانی است که با تناژ بالا تولید می‌شود. اما محصولات بعدی این چرخه یا در کشور تولید نمی‌شوند یا این که آمار تولیدشان چندان قابل توجه نیست. بر اساس آمار اعلام شده از سوی دبیر انجمن مس ایران، ظرفیت فعلی تولید کاتد مس کشور ۳۲۰ هزار تن در سال است. با توجه به ذخایر مس کشور، آمار تولید کاتد به عنوان یک محصول میانی می‌تواند خیلی بیشتر از این باشد. زیرا حدود ۶ درصد از ذخایر مس دنیا در اختیار ایران قرار دارد.
ایران از نظر ذخایر مس غنی است و می‌توان ظرفیت تولید کاتد مس را به محدوده یک و نیم تا دو میلیون تن در سال افزایش داد. در همین راستا، برنامه ریزی‌های لازم از سوی انجمن مس ایران برای افزایش ظرفیت تولید انجام گرفته است. هدف گذاری‌ها دسترسی به شرایط تولید یک میلیون تن کاتد در سال را نشان می‌دهند. وجود ۵۵ میلیون تن فلز محتوایی در کشور رسیدن به این هدف را برای فعالان صنعت مس امکان پذیر ساخت است. اگر چه تنها منابع اولیه جهت این امر کفایت نکرده و نیاز به سرمایه گذاری، بهبود زیر ساخت‌ها و تامین تجهیزات و ماشین آلات به روز وجود دارد.
دستیابی به هدف تولید یک میلیون تن کاتد در سال نیاز به برنامه ریزی‌های دقیق و ارائه راهکارهای مناسب دارد. بدین منظور، هم دولت و هم فعالان اقتصادی به ویژه در بخش خصوصی باید نقش خود را به خوبی ایفا کنند. بهرام شکوری دبیر انجمن مس ایران، فراهم شدن برخی شرایط از سوی دولت و انجام یک سری اقدامات از سوی فعالین حوزه مس را شرط رسیدن به هدف تولد یک میلیون تن کاتد در سال بیان کرد. راهکارهایی در این مورد ارائه شده است:
در حال حاضر، بخش مهمی از ظرفیت ۳۲۰ هزار تنی تولید کاتد مس در کشور مربوط به بخش خصوصی بوده و جهت افزایش تولید هم به حمایت این بخش نیاز است. دبیر انجمن مس کشور در این رابطه افزود، برای تولید یک میلیون تن کاتد در سال باید حدود ۱۵ هزار میلیارد دلار سرمایه گذاری در این حوزه انجام شود. خرید تجهیزات و ماشین آلات جدید، تغییر و به روز رسانی طراحی‌های معدن و سنگ شکن‌ها برخی از مهمترین حوزه‌های دریافت این سرمایه به شمار می‌آیند. بدون شک، بخش خصوصی می‌تواند نقش قابل توجهی در این زمینه داشته و به دولت جهت تامین سرمایه مورد نیاز کمک کند.
بیشتر تجهیزات و ماشین آلات مورد استفاده در صنعت مس قدیمی هستند. از این رو، برای جهش در تولید نیاز به تجهیزات پیشرفته و استفاده از فناوری‌های روز دنیا است. تحریم‌ها و شرایط فعلی کشور امکان ارتباط فعالان اقتصادی و ورود این تجهیزات را دشوار ساخته است. دولت باید بسترسازی‌های لازم را در این زمینه انجام داده و از طریق برقراری ارتباط با دنیا، امکان واردات ماشین آلات جدید را فراهم سازد. تغییر در طراحی‌های معدن و حمایت از بخش تولید از طریق نظام بانکی، تعدادی از دیگر اقدامات حمایتی دولت از این بخش به شمار می‌آیند.
صادرات مس و محصولات حاصل از آن یکی از منابع اصلی درآمدهای ارزی کشور محسوب می‌شود. با توجه به این که بخش قابل توجهی از تولید محصولات پایه و میانی مس کشور مربوط به صنعت ملی است، منابع ارزی آن از سوی دولت دریافت شده و در بخش‌های دیگر هزینه می‌شود. از طرف دیگر، اخذ مالیات بخش دیگری از درآمدهای ارزی را به خود اختصاص داده و باعث شده فعالان این حوزه نتوانند شرایط لازم برای توسعه خود را ایجاد نمایند. اگر امکان اختصاص ارز صادراتی صنعت مس یا بهره مالکانه و مالیات آن به توسعه زیر ساخت‌های همین حوزه فراهم شود، رسیدن به هدف تولید یک میلیون تنی در سال زودتر امکان پذیر است.
از دیگر راهکارهای ارائه شده توسط دبیر انجمن مس کشور، می‌توان به تشویق صاحبان سرمایه به ایجاد صنایع هایتک اشاره کرد. با توجه به تجهیزات و زیر ساخت‌های فعلی کشور، کاتد مس آخرین محصولی است که در حال حاضر با تناژ بالا تولید و صادر می‌شود. این در حالی است که با ایجاد صنایع هایتک، می‌توان چند مرحله جلوتر رفته و از کاتد مس محصولاتی تولید کرده که ارزش افزوده بیشتری برای کشور داشته باشند. این فرایند درآمد ارزی کشور را از منابع مس موجود به میزان قابل توجهی افزایش داده و باعث می‌شود توسعه زیر ساخت با سرعت بیشتری انجام پذیرد.
آقای بهرام شکوری عبور ظرفیت تولید کاتد مس از ۳۰۰ هزار تن در سال را اتفاق مهمی دانسته و نقش بخش خصوص در رسیدن به این آمار را ارزنده توصیف کرد. در حال حاضر از ۳۲۰ هزار تن ظرفیت تولید، ۲۸۰ هزار تن آن مربوط به مجموعه ملی مس کشور بوده و ۴۰ هزار تن آن هم سهم بخش خصوصی است. در صورتی که شرایط لازم برای سرمایه گذاری‌ها و ورود بخش خصوصی فراهم شود، پتانسیل بالایی برای افزایش ظرفیت در این قسمت وجود دارد. بنابراین می‌توانیم در ظرفیت تولید تا پایان سال و همچنین طی چند سال آینده رشد داشته باشیم.
مجموعه ملی مس ایران ادعا کرده است که کارخانه‌های جدیدی را به چرخه تولید این عنصر ارزشمند احداث کند. در صورت تحقق، ظرفیت تولید کاتد مس توسط مجموعه ملی هم افزایش پیدا خواهد کرد. بیان شده که پیشرفت‌هایی که در دو ماهه اول بهار ۱۴۰۲ در این حوزه اتفاق افتاده است. از این رو، شاید تا پایان سال جاری ظرفیت تولید کاتد مس توسط مجموعه ملی به بالای ۳۰۰ هزار تن برسد!
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...