میلگرد رامکا به آرماتورهای قطر 10 تا 12 گفته می‌شود که در تیرها و بخش پایینی ستون‌های ساختمان‌های اسکلت بتنی قرار داده می‌شوند تا به تعادل میلگردهای اصلی کمک و از انحراف آن‌ها جلوگیری کنند. رامکا به معنی پاشنه یا نگهدارندۀ بتن است. برای ساخت رامکا علاوه بر میلگرد، می‌توان از بتن و ورق نیز استفاده کرد. بیشترین کاربرد رامکا در ستون‌ها و دیوارهای برشی ساختمان است. استفاده از آن در دیوار برشی، از تغییر ضخامت پوشش بتنی بر سطح میلگردهای اصلی جلوگیری می‌کند. در مورد ستون‌ها، رامکا در فاصله ۱۰ سانتی‌متری از کف ستون و بعد از اعمال فونداسیون و آرماتورهای ستون، اجرا می‌شود. از دیگر کاربردهای آن می‌توان به قالب‌بندی تیرهای بتنی سقف و نوارهای فونداسیون اشاره کرد. تقویت بتن و کنترل نیروهای برشی از مزیت‌های این مقطع است. برای جلوگیری از ارتباط میلگردهای رامکا با محیط بیرون، از یک کلاهک پلاستیکی به نام اسپیسر استفاده می‌شود.
تعیین فاصله بین میلگردهای اصلی ستون با قالب بتن ریزی با استفاده از میلگرد رامکا انجام گرفته می‌گیرد. این مقطع در سازه‌های بتنی نقش مهمی دارد. زیرا به ایجاد تعادل در پوشش بتنی میلگردهای اصلی کمک کرده و از انحراف آن‌ها جلوگیری می‌کند. میلگردهای رامکا معمولا در قسمت پایینی ستون‌ها قرار گرفته و اندازه آن‌ها بر اساس اندازه طولی و عرضی ستون‌ها تعیین می‌گردد. این مقاطع را می توان هم به صورت طولی و هم به شکل عرضی در ستون‌های بتنی تعبیه کرد و فاصله قالب بتن ریزی را از هر دو جهت با میلگردهای اصلی حفظ کرد.
میلگرد رامکا معمولا قطعه ای از میلگردهای سایز ۱۰ یا ۱۲ است که متناسب با اندازه طول و عرض ستون‌ها برش داده می‌شود. البته در بسیاری از موارد، جهت این امر از میلگردهای پِرت کارگاه‌ها استفاده می‌شود. زیرا اندازه میلگرد مورد نیاز به عنوان رامکا بخصوص در عرض ستون‌ها، چندان زیاد نیست. این مقاطع هم به صورت بتنی و هم به صورت فولادی اجرا می‌شوند که نمونه‌های فولادی آن کاربرد بیشتری دارد. در مورد ستون‌های با ارتفاع کمتر از ۳ متر، رامکا را در قسمت پایین یا پاشنه ستون قرار می دهیم. از این رو، رامکا با عنوان پاشنه بتن هم شناخته می‌شود. در واقع، می‌توان گفت رامکا به معنی پاشنه یا نگهدارنده بتن است.
اولین و مهمترین وظیفه میلگرد رامکا، کنترل فاصله بین قالب بتن ریزی و میلگردهای فولادی در ستون‌ها است. با توجه به این که بتن مقاوت کششی و پیچشی خوبی ندارد، در ستون‌های بتنی از میلگرد استفاده می‌شود تا این عیب پوشش داده شود. در صورتی که این میلگردها به خوبی در جای خود محکم نباشند، امکان حرکت آن‌ها حین بتن ریزی وجود دارد. مقاطع رامکا جایگاه میلگردهای اصلی موجود در ستون‌های بتنی را تثبیت می‌کنند تا فاصله آن‌ها با قالب بتن ریزی در همه بخش‌ها ثابت باشد. البته کاربرد میلگردهای رامکا تنها به ستون محدود نبوده و امکان استفاده از آن‌ها در دیوارهای برشی، نوارهای فونداسیون یا حتی تیر سقف‌ها در سازه‌های بتنی وجود دارد.
علاوه بر نقش تعیین کننده فاصله میلگردهای اصلی و قالب بتن، میلگرد رامکا یک وظیفه کلیدی دیگر هم بر عهده دارد. این مورد هم قرار دادن ستون‌های ساختمان در یک راستا می‌باشد. زیرا زمانی که از میلگردهای رامکا استفاده می‌شود، تمامی ستون‌ها در طبقات مختلف به صورت دقیق و بدون انحراف بتن ریزی می‌شوند. در نتیجه، ستون‌های طبقات گوناگون سازه به صورت دقیق زیر هم قرار گرفته و در یک راستا خواهند بود. از طرف دیگر، ستون‌های موجود در یک طبقه هم به دلیل استفاده از مقاطع رامکای عرضی، کاملا در یک راستا قرار داشته و انحرافی در ساختار آن‌ها مشاهده نخواهد شد.
رامکا به عنوان یکی از عضوهای تقویت کننده سازه، در انواع مختلفی تولید می‌شود. هر یک از نمونه‌های این عضو دارای ویژگی‌های مشخصی بوده و بیشتر برای بخش‌های خاصی از سازه مورد استفاده قرار می‌گیرند. آرماتورهای فولادی رامکا همگی از میلگرد آجدار فولادی به دست می آیند. علاوه بر آرماتور، از ورق و بتن نیز برای تولید رامکا استفاده می‌شود. مهمترین انواع رامکا بر اساس نوع آلیاژ و نوع مقطع یا مادۀ مورد استفاده عبارتند از:
رایج‌ترین متریال مورد استفاده برای ساخت میلگرد رامکا، فولاد کربنی است. محصول نهایی تولیدی با این نوع فولاد در صنعت با عنوان میله سیاه شناخته شده و مقاومت نسبتا مناسبی دارد. اما، امکان خوردگی آن نسبت به سایر نمونه‌های رامکا بیشتر است. به همین خاطر، از رامکای فولاد کربنی به ویژه در محیط‌های مرطوب، کمتر استفاده می‌شود. با تمام این تفاسیر، این نمونه نسبت به سایر انواع رامکا از محبوبیت بیشتری برخوردار بوده و به‌خصوص در کشور ما کاربرد گسترده‌تری دارد. زیرا هزینه تولید آن پایین‌تر است.
رامکای ورق فلزی، از ورق‌های فلزی ساخته می‌شود و به طور معمول دارای ظاهری موج‌دار هستند. در ساخت آن ها معمولا از ورق‌های سالم استفاده نمی شود. بلکه قطعات پِرت حاصل از برش ورق سیاه فولادی برای تولید آن به کار گرفته می شود. رامکای ورق فلزی عمدتا برای تقویت راه پله‌ها و سقف ساختمان ها کاربرد دارد.
نمونه دیگر از رامکا که در سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار میلگردهای با روکش اپوکسی هستند. این روکش‌ها باعث می‌شوند مقاومت میلگردهای رامکا در برابر خوردگی به میزان قابل توجهی افزایش پیدا کند. به همین دلیل، استفاده از میلگرد رامکا با روکش اپوکشی به خصوص برای محیط‌های مرطوب یا حتی جاهایی که سازه در معرض آب نمک قرار داشته باشید، گزینه ای کاربردی است. البته این میلگردها نسبت به موارد قبل قیمت بیشتری هم داشته و به همین خاطر فقط برای محیط‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. موضوع مهم هنگام خرید این میلگردها، توجه به روکش اپوکسی آن‌ها است. چرا که در بسیاری از موارد روکش می‌تواند بسیار نازک باشد و این به سادگی قابل تشخیص نیست. پس خرید این میلگردها باید از طریق منابع معتبر انجام گیرد.
علاوه بر فولاد کربنی، امکان ساخت میلگردهای رامکا با آلیاژ استنلس استیل نیز فراهم است. مهمترین مزیت این مقاطع نسبت به میلگردهای کربنی، مقاومت بالا در برابر رطوبت و خوردگی است. پس استفاده از میلگرد رامکا ضد زنگ برای سازه‌هایی که در محیط مرطوب قرار دارند، بسیاری کاربردی خواهد بود. البته قیمت آن نسبت به سایر انواع رامکا بالاتر است و به همین خاطر، کاربرد آن در سازه‌ها چندان زیاد نیست.
اجرای رامکا به دلیل نقش مهمی که دارد، از اهمیت زیادی در بخش‌های مختلف سازه بخصوص ستون‌ها برخوردار است. زیرا خطاها و بی‌دقتی در این زمینه می‌تواند موجب ناپایداری ستون‌ها گردیده و حوادث جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد. به همین خاطر، میلگردهای رامکا معمولا با استفاده از ابزار تخصصی از جمله شاقول و ریسمان در جای دقیق خود قرار می‌گیرد تا خطایی ایجاد نشود.
کاربرد رامکا تنها به ستون محدود نبوده و از این مقاطع در تیرهای سقف سازه، دیوارهای برشی و نوارهای فونداسیون هم استفاده می‌شود. نحوه اجرای آن در بخش‌های مختلف، تا حد زیادی با هم تفاوت دارد. روش‌های اجرای رامکا در قسمت‌های گوناگون سازه از جمله ستون‌ها، تیرهای سقفی و دیوارهای برشی در ادامه بیان شده است.
با توجه به نقش میلگردهای رامکا در هم راستاسازی ستون‌ها، آن‌ها را از روی فونداسیون اجرا می‌کنند. به این صورت که بعد از اعمال فونداسیون و آرماتورهای ستون، مقاطع رامکا کارگذاری خواهند شد. میلگرد رامکا را باید در فاصله ۱۰ سانتی‌متری از کف ستون اجرا کنید. به این ترتیب که ۴ میلگرد برش خورده به اندازه عرض ستون در این فاصله، گرداگرد ستون به هم بسته می‌شوند. این چهار میلگرد هم اندازه باید به صورت عمود بر هم دور ستون قرار گرفته و فرایند محکم سازی آن‌ها با استفاده از سیم‌های آرماتور بندی انجام گیرد. در این صورت، جابجایی میلگردها به حداقل رسیده و امکان استفاده از آن‌ها به عنوان معیاری دقیق در بتن‌ریزی ستون وجود خواهد داشت.
البته جوشکاری هم برای اتصال میلگرد رامکا در ستون امکان‌پذیر است. اما جوشکاری باعث می‌شود سطح مقطع میلگرد کاهش پیدا کند؛ در نتیجه، استحکام لازم از بین برود. از این رو، استفاده از سیم‌های آرماتور بندی نسبت به جوشکاری ترجیح داده می‌شود. نکته قابل توجه در اجرای این میلگردها، توجه به اندازه دقیق آن‌ها است. رامکا هم به صورت طولی و هم به شکل عرضی در ستون اجرا می‌شود. پس اندازه آن باید متناسب با طول یا عرض ستون باشد. از طرف دیگر، این میلگردها باید باید بدون کمترین فاصله به صفحه قالب بتن ریزی بچسبند. این گونه پس از اجرای بتن ریزی، به سادگی می‌توان همباد بودن ستون‌ها را مشاهده کرد.
میلگرد رامکا تنها وظیفه تعیین فاصله قالب بتن ریزی و میلگردهای اصلی در ستون را بر عهده ندارد. بلکه جهت همباد کردن و هم راستاسازی ستون‌ها به صورت عمودی و افقی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این که ستون‌ها در یک سازه چند طبقه کاملا هم راستا بوده و به صورت دقیق زیر هم قرار گرفته باشند، اهمیت زیادی در استحکام کلی ساختمان خواهد داشت. علاوه بر این، قرار گیری ستون‌های هر یک از طبقات سازه در راستای یکدیگر هم می‌تواند نقش قابل توجهی در بهبود فضای ساختمان ایفا کرده و از انحراف ستون‌ها و حوادث احتمالی جلوگیری کند.
به همین خاطر، حین اجرای میلگرد رامکا سعی می‌شود هم راستایی ستون‌های عمودی موجود در طبقات مختلف و ستون‌های موجود در هر طبقه با بالاترین ضریب اطمینان انجام گیرد. بدین منظور از یک سری ابزار آلات تخصصی مانند شاقول و ریسمان استفاده می‌شود تا کوچک‌ترین بی‌دقتی در کار وجود نداشته باشد. روش انجام کار به این صورت است که ابتدا میلگردهای رامکا ستون‌های اول و آخر با انجام محاسبات مشخص می‌شود. سپس ریسمان کشی انجام گرفته و محل قرار گیری دقیق این میلگردها در ستون‌های میانی هم تعیین می گردد. فرایند ریسمان کشی برای اجرای رامکا در ستون هم به صورت افقی و هم عمودی کاربرد دارد.
علاوه بر ستون‌ها، از میلگرد رامکا در بخش‌های دیگر سازه به‌خصوص دیوارهای برشی هم استفاده می‌شود. نقش رامکا در این دیوارها عمدتا تعیین فاصله سازه فلزی با قالبت بتن‌ریزی است. به عبارت دیگر، این فاصله را در بخش‌های مختلف دیوار یکسان کرده و از تغییر ضخامت پوشش بتنی بر سطح میلگردهای اصلی جلوگیری می‌کند. نحوه اجرای میلگردهای رامکا در دیوار برشی هم تا حد زیادی مشابه انجام این فرایند در ستون‌ها بوده و تفاوت چندانی ندارد. به این صورت که بسته به طولی یا عرضی بودن رامکا، از تجهیزاتی مانند شاقول و ریسمان کشی برای اجرای دقیق شان استفاده می‌شود.
هنگام اجرای رامکا در دیوار برشی باید به یک سری نکات مهم توجه گردد.
بیشترین کاربرد میلگرد رامکا در ستون‌ها و دیوارهای برشی است. اما از آن ها برای قالب‌بندی تیرهای بتنی سقف، نوارهای فونداسیون و دیواره چاه آسانسور هم استفاده می‌شود. نحوه اجرای رامکا در تیر هم از نظر اصولی کاملا مشابه با قرارگیری آن در ستون‌ها یا دیوارها است. به این ترتیب، که یک میلگرد در قسمت ابتدایی و میلگرد دیگری در قسمت انتهایی تیر سقفی، نوار فونداسیون یا دیواره چاه آسانسور با استفاده از محاسبات دقیق جایگذاری می‌شود. سپس ریسمان کشی انجام گرفته و میلگردهای رامکای میانی همباد با مقاطع اولی و انتهایی اجرا خواهند شد. به این ترتیب، فاصله قالب در همه بخش‌های تیر از آرماتورهای اصلی به یک اندازه خواهد بود.
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...