اسید شویی پایپینگ (Pipeline Pickling) عملیاتی است که طی آن سطح داخلی خطوط لوله‌های نفت، گاز، پتروشیمی و آب کشاورزی، با مواد پاک‌کننده صنعتی و اسید شسته می‌شود. در یک تعریف جامع، پاکسازی سطح داخلی لوله‌های صنعتی با فلاشینگ، فیلتر، نیروی پمپ و محلول‌های اسیدی، اسیدشویی پایپینگ نامیده می‌شود. پاکسازی لوله‌ها با مواد پاک کنندۀ صنعتی، فلاشینگ نام دارد که قبل از مرحلۀ شستشو با اسید صورت می‌گیرد. هدف از فلاشینگ و اسید شویی پایپینگ، جلوگیری از اختلال جریان سیالات در داخل لوله‌ها و در نتیجه افزایش سرعت حرکت سیال در لوله است. این کار همچنین عمر مفید لوله‌ها را افزایش می‌دهد که خود یک مزیت اقتصادی مهم محسوب می‌شود. آلودگی‌های زیست محیطی از معایب استفاده از اسیدها برای پاکسازی و شستشوی لوله‌ها است. نمونه‌گیری از رسوبات و آلودگی‌های موجود در سیستم خط لوله، از جمله ملاحظاتی است که پیش از شروع کار باید انجام شود.
اسید شویی پایپینگ (به لاتین Pipeline Pickling) فرایند استفاده از محلول‌های اسیدی برای پاک سازی لوله‌های فولادی است. هنگام استفاده از خطوط لوله، به تدریج آلودگی‌هایی بر روی سطوح داخلی و جداره‌های آن‌ها ایجاد می‌شود. این آلودگی‌ها عمدتا شامل لایه‌های چربی، رسوبات، اکسیدهای فلزی و زنگ آهن هستند که جریان سیالات در لوله را مختل می‌کنند. ضمن این که به مرور زمان، آسیب دیدگی و افزایش سرعت خوردگی لوله‌های فولادی را به دنبال دارند. به منظور حذف و پاک سازی آلاینده‌ها، در اکثر موارد از محلول‌های اسیدی با غلظت‌های مختلف استفاده می‌شود. این محلول‌ها با قدرت اسیدی بالا، آلودگی‌ها را در خود حل کرده و سطح لوله را کاملا تمیز می‌کنند. البته لوله‌های فولادی معمولا قبل از تعبیه در سیستم هم اسید شویی می‌شوند. این عملیات باعث پردازش و بهبود سطح داخلی لوله‌ها می‌شود. همچنین، باقی مانده‌های فرایند جوشکاری یا زنگ زدگی‌های ناشی از نگهداری در انبار را از بین می‌برد.
اسیدشویی پایپینگ عمدتا برای پاک سازی آلودگی‌ها در خط لوله‌های نفت و گاز، لوله‌های آب کشاورزی و سیستم فاضلاب استفاده می‌شود. حتی در برخی موارد، برای زدودن رسوبات و آلاینده‌ها در خطوط لوله آب آشامیدنی هم کاربرد دارد. بنابراین، این روش برای پاکسازی سطح داخلی لوله‌هایی مانند لوله مانیسمان و لوله اسپیرال بسیار کارآمد و لازم است.
آلودگی‌های موجود در لوله‌های فولادی انواع گوناگونی دارند که بسته به نوع آن‌ها، باید اسیدی با درصد مناسب انتخاب شود. بعد از انتخاب اسید، کل سیستم که شامل خطوط لوله، مخزن اسید، پمپ و فیلتر هستند، در یک مدار بسته قرار می‌گیرد. به این ترتیب، اسید به کمک نیروی پمپ در مدار بسته به جریان درآمده و آلودگی‌ها و رسوبات موجود در لوله‌ها را در خود حل می‌کند. با چرخش اسید در سیستم، آلودگی‌ها خارج شده و توسط فیلتر جداسازی می‌شوند. این کار تا زمان پاک سازی کامل لوله‌ها، ادامه پیدا می‌کند. آلودگی‌ها و رسوبات موجود در خطوط لوله، انواع مختلفی دارند. آلودگی آب، رسوبات نمکی، رسوبات آهکی و چربی‌ها، رایج‌ترین رسوبات و آلودگی لوله‌ها هستند که به کمک اسیدشویی پایپینگ، برطرف می‌شوند.
به منظور شست‌وشوی خطوط لوله با اسید، معمولا ابتدا یک مرحله فلاشینگ صورت می‌گیرد. انجام عملیات اسید شویی پایپینگ در مرحله فلاشینگ و شست‌وشو با اسید، در ادامه توضیح داده شده است.
اسیدشویی که برای تمیز کردن خطوط لوله، استفاده می‌شود، معمولا همراه با فلاشینگ انجام می‌گیرد. منظور از فلاشینگ، پمپاژ جریان پر فشار روغن با دمایی معین به سیستم لوله‌ها است. عملیات فلاشینگ شامل استفاده از مواد پاک کننده صنعتی و فیلتر، برای جداسازی ذرات آلاینده از سطوح داخلی انواع لوله‌ها است. به این صورت که برای زمان معینی، جریان پرفشاری از مواد پاک کننده، با دمای خاصی از داخل خطوط لوله عبور داده می‌شود. عبور دادن مواد پاک کننده قوی صنعتی با سرعت بالا، موجب جداسازی ذرات ریز، رسوبات و آلودگی‌های موجود در داخل لوله می‌گردد. با چرخش ماده پاک کننده، ذرات آلاینده توسط فیلتر از جریان خارج می‌شوند. عملیات فلاشینگ تا زمانی که سطح لوله‌ها نسبتا تمیز شود، ادامه پیدا خواهد کرد.
پس از فلاشینگ، نوبت به شستشوی خطوط لوله با اسید است. جنس لوله‌ها و نوع رسوب موجود در لوله، مهمترین عوامل تاثیر گذار بر انتخاب نوع و غلظت اسید محسوب می‌شوند.
از اسیدهای مختلفی برای شست‌وشوی خطوط لوله استفاده می‌شود که هر کدام قدرت اسیدی متفاوتی دارند. خورندگی این اسیدها نیز با یکدیگر تفاوت دارد. بنابراین بسته به نوع آلودگی، باید اسید متناسب با آن انتخاب شود. تعیین نوع و درصد اسید مورد استفاده برای عملیات اسید شویی پایپینگ، باید توسط افراد متخصص انجام گیرد. زیرا ممکن است یک اسید ضعیف یا اسیدی با درصد پایین، توانایی پاک سازی آلاینده‌ها را نداشته باشد. از سوی دیگر، استفاده از اسیدهای قوی یا درصد بالا، می‌تواند به لوله آسیب برساند و موجب خوردگی آن شود. به طور کلی، برای اسیدشویی لوله‌های فولادی، از چند اسید مختلف استفاده می‌شود که مهمترین آن‌ها عبارتند از:
برای تولید ورق اسید شویی نیز از محلول‌های اسیدی بالا استفاده می‌شود.
پس از تکمیل فرایند فلاشینگ، شستشو با اسید انجام می‌گیرد. روند کلی شست‌وشوی خطوط لوله با اسید، مشابه عملیات فلاشینگ است. در این مرحله ابتدا با در نظر گرفته جنس لوله‌ها و نوع آلودگی‌ها و رسوبات، اسید مناسب انتخاب می‌شود. سپس تمامی خطوط لوله به همراه پمپ، مخزن اسید و فیلتر، در یک سیستم بسته قرار داده می شوند. به این ترتیب، اسید به کمک نیروی پمپ در سیستم مد نظر به چرخش در آمده و رسوبات و آلودگی‌های باقی مانده را در خود حل می‌کند. قدرت اسیدی و خورندگی بالای اسیدهای مورد استفاده، باعث می‌شود حتی کوچک ترین ذرات هم از روی جداره‌ها و سطوح داخلی خطوط لوله حذف شوند.
عملیات اسید شویی پایپینگ باید تا زمانی که پاک سازی سطح لوله‌های فولادی به میزان مورد نظر انجام گیرد، ادامه می‌یابد. طی این فرایند، ذرات و آلاینده‌های جداسازی شده جذب فیلتر شده و اسید مجددا درون سیستم گردش می‌کند. زمان شست‌وشوی لوله‌ها با اسید نه باید خیلی کم و نه خیلی طولانی باشد. زیرا در صورت طولانی شدن شستشو، به‌ویژه هنگام استفاده از اسیدهای خورنده، احتمال حمله به سطح لوله و خوردگی آن وجود دارد. همچنین در صورت کوتاه بودن عملیات، ممکن است سطح مقطع لوله به خوبی تمیز نشود. زمان دقیق اجرای عملیات اسیدشویی، توسط متخصص و با توجه به نوع آلودگی، رسوبات و جنس لوله تعیین می‌گردد.
شست‌وشوی لوله‌های فولادی با محلول‌های اسیدی، مزایای زیادی دارد. به همین خاطر، اسید شویی یکی از رایج ترین روش‌های پاک سازی خطوط لوله در صنایع نفت و گاز، کشاورزی و حتی آب آشامیدنی محسوب می‌شود. البته این شیوه معایب و محدودیت‌هایی هم دارد که باید به آن‌ها توجه کرد. معمولا مزیت‌های اسید شویی نسبت به معایب آن بیشتر است. به همین دلیل، اغلب نسبت به روش‌های جایگزین در اولویت قرار می‌گیرد. اما گاهی اوقات بسته به شرایط، این عملیات به صورت کنترل شده و محدود انجام می‌گیرد. به طور کلی، مهمترین مزایا و معایب اسید شویی پایپینگ، به شرح ذیل است:
عملیات‌های فلاشینگ و اسید شویی، با خطرات فراوانی همراه است. در فرایند فلاشینگ، معمولا روغن داغ با سرعتی بالا در خطوط لوله حرکت می‌کند. بنابراین باید از محکم بودن اتصالات و متعلقات، اطمینان حاصل شود. زیرا پاشیده شدن روغن داغ یا اسید بر روی پرسنل، می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد. از سوی دیگر، گرم شدن مخازن هیدرولیک روغن به صورت کنترل نشده، می‌تواند دمای آن را تا حد اشتعال افزایش دهد. در نتیجه، موجب آتش سوزی گردیده و خسارات فراوانی ایجاد نماید. از این رو هنگام اجرای اسید شویی پایپینگ، باید یک سری ملاحظات ایمنی مد نظر قرار گیرند. تعدادی از مهمترین آن‌ها، شامل موارد زیر هستند:
سحر کوه فر
لیسانس زمین‌شناسی کاربردی، ارشد پترولوژی، سئوکار، نویسنده محتوای وبسایت؛ دارای مقالات تخصصی کنفرانسی و علمی - پژوهشی در زمینۀ زئولیت. علاقه‌مند به سنگ‌ها، فلزات، نفت و گاز و ژنز آن‌ها در زمین و روش‌های اکتشاف آن‌ها؛ حامی زمین و محیط زیست...