میلگرد بستر چیست؟ ضوابط میلگرد بستر در دیوارهای ساختمان

میلگرد بستر یکی از اجزای کلیدی در ساخت و ساز است که به منظور تقویت سازه‌ها و افزایش استحکام آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این میلگردها معمولاً در لایه‌های زیرین بتن، به ویژه در دال‌های بتنی، قرار می‌گیرند و به عنوان یک شبکه مشبک عمل می‌کنند. هدف اصلی از استفاده از میلگرد بستر، توزیع یکنواخت بارها و فشارهای وارد شده بر سازه و جلوگیری از ترک‌خوردگی بتن در اثر تنش‌های ناشی از بارهای مختلف است. این میلگردها به ویژه در مناطق زلزله‌خیز اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، زیرا می‌توانند به کاهش آسیب‌های ناشی از لرزش‌های زمین کمک کنند.

استفاده از میلگرد بستر به مهندسان این امکان را می‌دهد که طراحی‌های بهینه‌تری برای سازه‌های خود ارائه دهند. با قرار دادن میلگردها در زوایای مختلف و در فواصل مناسب، می‌توان به راحتی نقاط ضعف سازه را شناسایی و برطرف کرد. این میلگردها معمولاً از فولاد با کیفیت بالا ساخته می‌شوند تا بتوانند بارهای سنگین را تحمل کنند و در عین حال از زنگ‌زدگی و خوردگی نیز محافظت شوند. بنابراین، انتخاب نوع و اندازه صحیح میلگرد بستر نقش مهمی در دوام و پایداری سازه دارد.

یکی از ویژگی‌های جالب میلگرد بستر این است که می‌توان آن را با سایر مصالح ساختمانی ترکیب کرد تا عملکرد بهتری داشته باشد. برای مثال، در پروژه‌های بزرگ، ممکن است از ترکیب میلگرد بستر با الیاف مصنوعی یا افزودنی‌های شیمیایی استفاده شود تا مقاومت بتن در برابر تنش‌ها و تغییرات دما افزایش یابد. این رویکرد نه تنها به افزایش عمر مفید سازه کمک می‌کند، بلکه هزینه‌های تعمیر و نگهداری را نیز کاهش می‌دهد.

در نهایت، میلگرد بستر نه تنها به عنوان یک عنصر تقویتی در سازه‌ها عمل می‌کند، بلکه به مهندسان و معماران این امکان را می‌دهد که خلاقیت بیشتری در طراحی پروژه‌های خود داشته باشند. با توجه به اهمیت این عنصر در ساخت و سازهای مدرن، آگاهی از نحوه استفاده صحیح و انتخاب مناسب آن می‌تواند تأثیر بسزایی در کیفیت نهایی پروژه‌ها داشته باشد.

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای این میلگردها، تقویت دال‌های بتنی است. دال‌ها به عنوان سطوح افقی در سازه‌ها، تحت فشار و بارهای سنگین قرار دارند و استفاده از میلگرد بستر در آن‌ها به توزیع یکنواخت بارها کمک کرده و از ترک‌خوردگی بتن جلوگیری می‌کند. این امر به ویژه در ساختمان‌های چند طبقه و پروژه‌های بزرگ مانند پل‌ها و پارکینگ‌ها اهمیت دارد.

کاربرد دیگر میلگرد بستر در دیوارهای برشی و دیوارهای حائل است. در این نوع سازه‌ها، میلگرد بستر به عنوان یک عنصر تقویتی عمل کرده و توانایی دیوارها را در برابر نیروهای جانبی، مانند زلزله یا باد، افزایش می‌دهد. استفاده از میلگرد بستر در این دیوارها می‌تواند به کاهش خطرات ناشی از ناپایداری و تخریب کمک کند. به عنوان مثال، در پروژه‌های ساختمانی واقع در مناطق زلزله‌خیز، طراحی دیوارهای برشی با میلگرد بستر می‌تواند تأثیر قابل توجهی در ایمنی کلی سازه داشته باشد.

علاوه بر این، میلگرد بستر در ساخت فونداسیون‌ها نیز کاربرد فراوانی دارد. فونداسیون‌ها به عنوان پایه‌های سازه، بارهای کل ساختمان را به زمین منتقل می‌کنند و استفاده از میلگرد بستر در این بخش، استحکام و پایداری بیشتری را فراهم می‌آورد. این موضوع به ویژه در پروژه‌های عمرانی بزرگ مانند سدها و برج‌های بلند اهمیت دارد، زیرا هرگونه نقص در فونداسیون می‌تواند به آسیب‌های جدی منجر شود. بنابراین، طراحی دقیق و استفاده از میلگرد بستر مناسب، از جمله عوامل کلیدی در موفقیت این پروژه‌ها است.

ضوابط میلگرد بستر در دیوارهای ساختمان، از سوی وزارتخانه راه، مسکن و شهرسازی، به منظور کنترل بر اجرای صحیح این المان ارائه شده است. بر این اساس، قطر میلگردها می‌بایست حدأقل 4 میلیمتر و قطر مفتول‌های آن حدأقل 3 میلیمتر باشد. دیوارهای بلوکی در جهات افقی، عملکرد دو طرفه دارند. از این رو، باید با ابزار مناسب مسلح شوند. طبق ضوابط شماره 819 مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، در ساخت دیوارهای بلوکی به ازای هر 40 سانتیمتر ارتفاع دیوار، اجرای یک ردیف المان بستر لازم است. سپس باید آرماتور بستر را با ملاتی به ضخامت حدأقل 1.5 سانتی‌متر پوشش دهید. برای اتصال دیوار به ستون، می‌توانید از شاخک انتهایی آرماتور بستر استفاده کنید و نیازی به نبشی یا ناودانی نیست. این اتصال می‌تواند به صورت جوشی و یا پیچ و رولپلاک باشد.

طبق مبحث هشتم مقررات ملی ساختمان، در اتصال گیره به وادار فولادی، حدأقل یک سانت از دو طرف گیره باید جوشکاری شود.

توجه به اصول و ضوابط میلگرد بستر جهت اجرای آن در دیوارها، بیشترین بازدهی از این عضو را به همراه خواهد داشت. توجه به این ضوابط، سبب افزایش مقاومت 70 درصدی در دیوارهای ساختمان خواهد شد. ضوابط اجرایی به صورت زیر است:

• برای اتصال بهترِ میلگرد با ملات، در زمانِ ساخت، آن را آجدار می‌کنند. مفتول‌های میانی به صورت عرضی در آرماتور بستر کار گذاشته می‌شود.
• میلگردها به صورت یک جفت به طول ثابت 3 متر، به طور موازی با هم و با فاصلۀ عرضی 5.5، 11 و 15 سانتیمتر از هم قرار داده می‌شوند.
• قطر مفتول‌ها 3 میلیمتر و قطر آرماتوری که به عنوان آرماتور بستر استفاده می‌شود، می‌بایست حدأقل 4 میلیمتر باشد.
• اتصال میلگرد بستر به دیوار یا ستون، با بولت و یا تفنگ مخصوص صورت می‌گیرد.
• در زمان نصب باید آن‌ها را درون بست قرار داد.
• برای جلوگیری از خوردگی و فرسایش زود هنگام مفتول‌ها، باید آن‌ها را روی اندود کرد.
• بر اساس ضوابط میلگرد بستر، معمولاً به ازای هر 40 سانتیمتر ارتفاع دیوار، اجرای یک ردیف المان بستر لازم است. با این حال، میزان استفاده از این عضو، بسته به نقش دیوار، متفاوت است. مثلاً اگر دیوار نقش باربر را داشته باشد، لازم است تا بیشتر مورد استفاده قرار گیرد.
• بعد از اجرای هر ردیف المان بستر، سطح آن‌ها را با ملات بپوشانید. ضخامت پوشش ملات باید حدأقل باید 1.5 سانتی‌متر باشد.

روش استفاده و اجرای آرماتور بستر برای افزایش مقاومت دیوارها و سقف سازه‌های ساختمانی در برابر زلزله، از سال 1392 دارای آیین نامه ملی شد. در مبحث هشتم آیین نامه مقررات ملی ساختمان و مطابق بند ۸-۱-۲-۳۶ این مبحث، دستورالعمل‌هایی به شرح زیر ذکر شده است.

• در صورتی که در دیوارهای بنایی از میلگرد بستر پیش‌ساخته استفاده می‌شود، باید حتماً حداقل یک سیم عرضی به قطر ۳ میلیمتر به ازای هر ۰.۲ مترمربع از مساحت دیوار داشته باشد.
•  مقدار فاصله عمودی آرماتور بستر حدأکثر ۴۰۰ میلیمتر باشد.
• جداره‌ها به طور کامل با دوغاب و ملات پوشش داده شوند. این کار باید دقیقاً مطابق با ضوابط مربوط به تنش‌های مجاز و دیگر شرایط قید شده در این بند باشد.
• حدأکثر قطر مفتول‌هایی که در ساخت میلگرد بستر استفاده می‌شود، باید 8 میلیمتر باشد.
• به ازای هر 40 سانتی‌متر از ارتفاع دیوار، یک گیره نصب شود و یک سانت از دو طرف گیره، جوشکاری شود. آرماتور بستر در داخل این گیره‌ها قرار می‌گیرد.

شرایط حفاظت از بست‌ها و آرماتورهای بستر، در بند ۱۸-۱-۳-۸ آورده شده است. برای اطلاع از شرایط میلگرد گذاری دیوار نیز می‌توانید به بند ۸-۴-۵-۳  مراجعه نمایید.

جهت خرید این محصول با ما در شرکت آنلاین سازه تماس بگیرید: 90000011 (بدون پیش شماره) و 66396090-021

اتصال دیوارها به سازه همواره باید به نحوی صورت گیرد که در اثر خیز تیرهای زیر و بالای دیوار، ترک بر ندارد و عملکرد خود را حفظ کند. در اینجا، نمونه‌ای از اتصالاتی که در ضابطه شماره 819 مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی ارائه شده، بیان می‌کنیم.

ضوابط میلگرد بستر برای دیواهای بلوکی

دیوارهای بلوکی در جهات افقی، عملکرد دو طرفه دارند. از این رو، باید با استفاده از ابزار مناسب مسلح شوند. در مورد دیوارهای بلوکی که با ملات ماسه سیمان اجرا می‌شوند، می‌توان مسلح سازی را با استفاده از میلگرد بستر خرپایی یا نردبانی انجام داد. سپس از بست فولادی منقطع یا پیوسته استفاده کرد. برای دیوارهایی که ضخامت ملات بستر نازک است می‌توان از نوارهای مش الیاف نیز جهت یکپارچه سازی و حفظ پیوستگی دیوار استفاده نمود. در مورد دیوارهایی که ارتفاع‌شان کمتر از 3.5 متر است، نیازی به اجرای وادار انتهایی در نزدیکی ستون نیست.

بر اساس ضوابط مبحث هشتم آیین نامه، میلگرد بستر و بست‌ها و اتصالات آن، باید از جنس فولاد گالوانیزه و یا فولاد استنلس استیل باشند. استفاده از میلگرد آجدار نورد سرد نیز بلامانع اعلام شده است. حدأقل سطح مقطع قطعۀ مسلح کننده، 0.0003 سطح مقطع موثر دیوار در برش خارج از صفحه می‌باشد. حدأکثر فاصلۀ قائم قطعات مسلح کننده در ارتفاع دیوار، یک متر می‌باشد که قطعه باید بر اساس آن طراحی و محاسبه شود.

در اجرای دیوارهای بلوکی داخلی، می‌توان رج انتهایی دیوار یا رج قبل از آن را با میلگرد بستر مسلح کرد. این کار به ویژه در مورد سازه‌هایی که سقف‌شان دارای تیر و تیرچه است، مهم می‌باشد. همچنین در مورد تمامی دال‌های مرکب که در انتهای آن، تیری در راستای دیوار نباشد، قابل انجام است.

ضوابط میلگرد بستر برای مهار دیوار

بر اساس ضوابط میلگرد بستر در دیوار ساختمان، به منظور مهار دیوار و اتصال دیوار به ستون در جهت خارج، می‌توانید از شاخک انتهایی میلگرد بستر استفاده کنید. در این صورت دیگر نیازی به استفاده از نبشی یا ناودانی نمی‌باشد. 

اگر طول دیوار از مقادیر مجاز بر اساس طراحی (حدأکثر 4 متر) بیشتر شود، لازم است از وارد استفاده کنید. وادار یک عضو قائم از جنس بتن و یا فولاد است که به عنوان تکیه‌گاه عمل می‌کند. اتصال وادار به کف سازه، باید کاملاً مناسب و به صورت مفصلی انجام شود. اتصال وادار در زیر تراز سقف نیز باید در راستای داخل صفحه و به صورت کشویی باشد. این حالت کمک می‌کند تا امکان جابجایی، درون صفحۀ دیوار فراهم شود.

در مورد دیوارهای خارجی، لازم است سطح وادار را عایق کنید. می‌توانید عایق‌بندی را با استفاده از پشم‌ سنگ ضد رطوبت انجام دهید. سپس برای جلوگیری از ترک خوردگیِ نازک کاری، روی پشم سنگ، یک لایه رابیتس یا مش الیافی بکشید.

اتصال به وادارها

در مورد دیوارهای غیر سازه‌ای، در فاصلۀ بین ستون‌ها، به منظور مهار خارج از صفحۀ دیوارها، ممکن است به وادار نیاز شود. طبق ضوابط میلگرد بستر، برای انتقال نیروهای وارد بر ساختمان به وادار، باید المان بستر را با استفاده از اتصالات آن (گیره و قلاب) به دیوار یا وادار وصل کنید. جهت اتصال المان بستر به دیوار، مجاز هستید از روش های زیر استفاده کنید:

• اتصال جوشی: اگر وادار شما از جنس فولاد باشد، اتصال بست (گیرۀ) میلگرد بستر به وادار، باید به روش جوشکاری انجام شود.
• اتصالات پیچی: در صورتیکه وادار شما از نوع بتنی است، اتصال بست (گیره) میلگرد بستر باید با پیچ انجام گیرد.

بارهای وارد بر دیوار و همچنین شرایط لبه‌های دیوار در زیر سقف و کف، باید کنترل شود. سپس بر این اساس، حدأقل طول دیوار که با استفاده از وادار، نیاز به مهار دارد، محاسبه گردد. فاصلۀ وادارها را می‌توان برپایۀ محاسبۀ ظرفیت خمشی پانل دیوار، با فرض شرایط تکیه گاهی لبه‌ها و با اعمال بار وارد بر دیوار، تعیین نمود. توجه کنید که مواردی که در اینجا بیان شده است، شرایط مفصلی را تأمین می‌کند. این کنترل برای دیوارهای بلوکی به صورت دال دو طرفه ضابطه شمارۀ 819 مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی انجام می‌شود. دیوار بلوکی در فاصلۀ بین وادارها، با میلگرد بستر و یا تسمه های فولادی مسلح می‌گردد.

اتصال وادار به قاب سازه ای

در دیوارهای بلوکی که به وادار نیاز دارند، به منظور تأمین حرکت جانبی داخل صفحه دیوارها، مجموعه دیوار و وادار، همزمان از آزادی در حرکت جانبی برخوردارند. نباید وادار را به نبشی‌هایی که در تیرها تعبیه شده‌اند جوش دهید. اتصال وادار به صورت کشویی است. از این رو، نیازی به رعایت فاصلۀ جداسازی دیوار در مجاورت وادارها نیست و دیوار می‌تواند از وادار چیده شود.

تبصره: در مورد دیوارهایی که خارج از قاب قرار دارند، وادارهای دو انتهای دیوار، باید در برابر حرکت جانبی در هر دو جهت مقید شوند و به دیوار اجازۀ حرکت داده شود. در این حالت، جزئیات اتصال دیوار به این وادارها، مانند اتصال به ستون‌ها است. همچنین، یک درصد فاصلۀ جداسازی باید بین وادار و دیوار رعایت شود.